Sỏi mật ở trẻ em

Sỏi mật bao gồm sỏi cholesterol và sỏi sắc tố mật. Sỏi cholesterol chứa khoảng 50-80% cholesterol và sự hình thành sỏi thường do mất cân bằng giữa muối mật, lecithin với cholesterol trong dịch mật. Loại sỏi này hay gặp ở trong gan và trong túi mật.

Sỏi sắc tố mật có sỏi sắc tố đen và nâu. Sỏi sắc tố đen chỉ chứa dưới 10% cholesterol. Sỏi được hình thành là do lượng bilirubin tự do quá thừa trong dịch mật, được kết tủa dưới dạng bilirubinat calci và thường gặp trong huyết tán, xơ gan. Sỏi sắc tố nâu được cấu tạo chủ yếu là bilirubinat calci, muối calci, còn cholesterol chứa khoảng 10-30%. Sỏi được hình thành sau quá trình nhiễm khuẩn và ký sinh trùng.

Đặc điểm sỏi mật ở trẻ em có liên quan nhiều đến nhiễm ký sinh trùng đường ruột, đặc biệt là giun đũa. Khi giun chui lên đường mật để lại những mảnh vụn của xác giun hay trứng giun làm cho sắc tố mật và calci bám vào tạo nên sỏi mật.

Sỏi mật có thể ở bất cứ vị trí nào trong đường dẫn mật: Sỏi trong gan, túi mật, ống mật chủ hoặc sỏi trong gan kết hợp với sỏi ống mật chủ... Ở trẻ em sỏi thường nằm trong ống mật chủ hoặc kết hợp sỏi trong gan và ống mật chủ, rất hiếm thấy sỏi đơn thuần trong túi mật hoặc trong gan và chủ yếu là sỏi sắc tố nâu, ít gặp sỏi cholesterol.

Các yếu tố nguy cơ gây sỏi mật:

Tiền sử gia đình có người bị sỏi mật.

Tiền sử bản thân hay đau bụng giun, giun chui ống mật, viêm đường mật.

Dị tật đường mật: U nang ống mật chủ, teo xơ đường mật...

Trẻ béo phì, nhất là trẻ gái vừa béo phì vừa dậy thì sớm.

Khẩu phần ăn không cân đối, ăn quá nhiều chất béo hoặc quá nhiều gluxit, chất xơ.

Biểu hiện của bệnh sỏi mật ở trẻ em:

Tùy theo vị trí của sỏi mật mà những biểu hiện của bệnh sẽ khác nhau. Triệu chứng điển hình của bệnh sỏi mật ở trẻ em có biểu hiện tam chứng charcot.

-Đau bụng từng cơn, thường là cơn đau bụng mật. Cơn đau xuất hiện đột ngột, đau nhiều ở vùng hạ sườn phải, có khi lan lên bả vai hoặc ra sau lưng, có khi đau ở vùng thượng vị. Cơn đau có thể kéo dài hàng giờ và thường xuất hiện sau bữa ăn có nhiều chất béo.

-Sốt cao hoặc sốt vừa, sốt nhẹ do phản ứng của cơ thể với tình trạng nhiễm khuẩn đường mật.

-Vàng da tắc mật, phân bạc màu, nước tiểu sẫm màu.

Ở những thể không điển hình có khi chỉ đau và sốt, không có vàng da hoặc biểu hiện những triệu chứng của các biến chứng như viêm đường mật, áp xe đường mật, viêm phúc mạc mật, chảy máu đường mật, viêm tụy cấp, xơ gan...

Các xét nghiệm máu biểu hiện số lượng bạch cầu tăng nhất là bạch cầu đa nhân trung tính. Bilirubin toàn phần tăng chủ yếu là bilirubin kết hợp. Men transaminase (SGPT) tăng khi tắc mật nặng và kéo dài nhất là khi có viêm đường mật trong gan. Cấy dịch mật có thể thấy vi khuẩn.

Siêu âm có thể phát hiện được sỏi mật trong và ngoài gan. Khi trẻ bị sỏi mật thì chế độ ăn nên hạn chế chất béo (nhất là đối với những trẻ béo phì, nhưng khẩu phần ăn cần bảo đảm đáp ứng đủ nhu cầu cho sự phát triển của trẻ, đồng thời sử dụng các thuốc điều trị triệu chứng chống đau, chống nhiễm khuẩn. Nếu trẻ có những biến chứng nhất là những biến chứng nặng như viêm phúc mạc mật, chảy máu đường mật... thì cần phải phẫu thuật cấp cứu.

PGS Đào Ngọc Diễn

Theo Sức khoẻ đời sống