Thủ tướng Nhật Bản thăm Nga: Hóa giải bất đồng

Trong cuộc hội đàm tại Điện Kremlin, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thủ tướng S.Abe đã thảo luận nhiều nội dung quan trọng, trong đó hai bên cam kết hướng tới một thỏa thuận hòa bình nhằm giải quyết tranh chấp lãnh thổ giữa 2 nước và đẩy mạnh hợp tác kinh tế.

Nga và Nhật Bản cùng tuyên bố chủ quyền với quần đảo hiện do Nga kiểm soát, gọi là Nam Kuril trong khi Nhật Bản gọi là Vùng lãnh thổ phương Bắc. Tranh chấp này khiến hai nước không ký được hiệp định hòa bình sau Chiến tranh Thế giới thứ 2, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quan hệ ngoại giao và thương mại song phương. Hiện tại, cả Nga và Nhật Bản đều nhận thức rõ lợi ích mang lại cho nhau thông qua hợp tác kinh tế tại vùng tranh chấp này. Không những vậy, đây còn là nền tảng tiến tới ký kết hiệp định hòa bình giữa hai nước. Do đó, tại cuộc gặp, hai nhà lãnh đạo đã nhất trí cử đoàn giám sát của hai bên tới quần đảo nhằm cụ thể hóa hoạt động khai thác kinh tế chung vào mùa hè này. Tổng thống Nga khẳng định, sẽ cho phép các công dân Nhật tới thăm quần đảo Kuril. Bên cạnh đó, hai nước thống nhất trong nửa cuối năm nay sẽ mở cuộc họp 2+2 (Bộ trưởng Ngoại giao và Bộ trưởng Quốc phòng) nhằm tiếp tục tăng cường hợp tác an ninh hai nước.

Lần đầu tiên hai nhà lãnh đạo đã thống nhất lấy năm 2018 là Năm Nhật Bản tại Nga và Năm Nga tại Nhật Bản với mục đích tăng cường giao lưu văn hóa, văn hóa nhân dân giữa hai nước. Tổng thống V.Putin cho rằng, giao lưu sẽ góp phần tăng cường quan hệ thân thiết và Đối tác chiến lược giữa Nga và Nhật Bản. Đây được cho là nỗ lực của cả hai bên trong giải quyết các bất đồng lãnh thổ, hướng tới mối quan hệ ổn định và phát triển. Nhật Bản hy vọng các hoạt động này sẽ mở đường cho việc giải quyết vấn đề tranh chấp lãnh thổ kéo dài đã nhiều năm qua, tiến tới việc ký hiệp định hòa bình sau Chiến tranh Thế giới thứ 2. Còn Nga muốn thu hút đầu tư của Nhật Bản để phát triển khu vực Viễn Đông.

Ngoài vấn đề về tranh chấp lãnh thổ, Tổng thống Nga và Thủ tướng Nhật Bản cũng thảo luận các vấn đề "nóng" của quốc tế, như tình hình hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên, cuộc chiến Syria... Dù còn nhiều bất đồng về lập trường, nhưng hai bên đều có những tuyên bố thận trọng, tránh chỉ trích trực tiếp lẫn nhau.

Rõ ràng, ngoài việc muốn cùng Nga giải quyết tranh chấp đảo, Tokyo thực sự muốn củng cố quan hệ với Mátxcơva vì với Nhật Bản, Nga là đối tác quan trọng trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Sau sự kiện Nga sáp nhập bán đảo Crimea năm 2014, Nhật Bản đã cùng các nước phương Tây áp đặt các lệnh cấm vận chống Nga, nhưng những lệnh cấm vận chống Nga của Nhật Bản hoàn toàn mang tính tượng trưng. Trong giai đoạn phương Tây siết chặt cấm vận, cô lập Nga, Nhật Bản đã tăng cường hợp tác với Nga. Trong năm 2016, Thủ tướng S.Abe đã đến Sochi. Tại đây, ông S.Abe đã công bố “quan điểm mới” về quan hệ với Nga, trong đó có bản kế hoạch 8 điểm để tăng cường hợp tác với Nga. Trong nội các của mình, ông S.Abe cũng cho thành lập một bộ phận đặc biệt về quan hệ với Nga.

Các nhà phân tích nhận định, yếu tố quan trọng thúc đẩy Nhật Bản củng cố quan hệ với Nga là việc Nga và Trung Quốc đang xích lại gần nhau. Trong khi đó, với chính sách "Nước Mỹ trên hết" của Tổng thống Mỹ Donald Trump, Nhật Bản lo ngại sẽ bị đơn độc để chống lại “mặt trận Nga - Trung”.

Dù con đường tiến tới giải quyết tranh chấp lãnh thổ giữa Nga và Nhật Bản chưa hoàn toàn thuận lợi, nhưng nỗ lực của hai nhà lãnh đạo sau chuyến thăm của Thủ tướng S.Abe được kỳ vọng là bước tiến mới trong việc giải quyết dứt điểm tranh chấp lãnh thổ kéo dài hơn 70 năm tại quần đảo này.