Họa sĩ tiên phong sáng tạo tranh sơn mài Việt Nam

(1908-2018). Đây là hoạt động thiết thực nhằm tưởng nhớ đến danh họa - họa sĩ tiên phong sáng tạo tranh sơn mài Việt Nam. 

Họa sĩ Nguyễn Gia Trí được suy tôn là người đứng đầu bộ tứ nổi tiếng của hội họa Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX gồm: "Nhất Trí, nhì Lân, tam Vân, tứ Cẩn". Thế giới sơn mài của ông vừa thực, vừa ảo, ánh lên những chất màu quý giá, gợi niềm khát khao vô tận về cái đẹp...

Ông là một trong những họa sĩ đi đầu tìm tòi sáng tác, đưa chất liệu sơn ta truyền thống thành chất liệu hội họa sơn mài. Ông cũng là người cách tân xuất sắc, đưa sơn mài lên vị trí đỉnh cao của mỹ thuật từ trước cách mạng.

Họa sĩ Nguyễn Gia Trí sinh năm 1908, tại xã Trường Yên, huyện Chương Mỹ, Hà Nội. Ông học Khoa Hội họa, Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương khóa IV (1928-1933), vì lý do riêng ông nghỉ học giữa chừng rồi tiếp tục theo học và tốt nghiệp khóa VII (1931-1936) cùng với họa sĩ Trần Văn Cẩn. Ông mất năm 1993 tại TP Hồ Chí Minh.

Nguyễn Gia Trí là họa sĩ hàng đầu làm tranh sơn mài Việt Nam. Ông cũng là họa sĩ vẽ minh họa và biếm họa nổi tiếng. Năm 1939, họa sĩ Nguyễn Gia Trí đã có triển lãm tranh sơn mài cá nhân đầu tiên, gây bất ngờ cho giới mỹ thuật Hà Nội và công chúng khi trưng bày các tác phẩm sơn mài được sáng tác theo kĩ thuật riêng của mình.

Ngoài sáng tác, họa sĩ Nguyễn Gia Trí còn đưa ra ý kiến nhận xét về nghệ thuật tạo hình, đặc biệt là nghệ thuật sơn mài Việt Nam. Những ý kiến này đã được họa sĩ Nguyễn Xuân Việt ghi chép, tập hợp và in thành sách “Nguyễn Gia Trí nói về sáng tạo”, có giá trị với nhiều nhà nghiên cứu và giới mỹ thuật nói chung.

Phát biểu tại tọa đàm, họa sĩ Trần Khánh Chương, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam khẳng định, họa sĩ Nguyễn Gia Trí là người đã dành cả cuộc đời gắn bó với nghệ thuật tranh sơn mài. Những tác phẩm của ông đã trở thành mẫu mực của nghệ thuật sơn mài Việt Nam.

Ông cũng là họa sĩ hàng đầu, nổi tiếng nhất của nghệ thuật tạo hình Việt Nam hiện đại với bút pháp bay bướm, màu sắc táo bạo, dung hòa hai dòng văn hóa Đông - Tây bằng kĩ thuật điêu luyện. Con người và phong cảnh miền Bắc luôn là nguồn cảm hứng sáng tạo của ông trong nhiều tác phẩm. Có thể nói rằng, Nguyễn Gia Trí là họa sĩ suốt đời sống với đam mê sáng tạo nghệ thuật, chính nghệ thuật đã đặt ông vào vị trí những họa sĩ nổi tiếng hàng đầu Việt Nam.

Họa sĩ Uyên Huy, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh cho biết: “Họa sĩ Nguyễn Gia Trí là người tài năng. Ông có tác phong, cá tính mạnh mẽ. Ông đã góp phần làm rạng danh nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại bằng chính tài năng, tình yêu nghệ thuật, khát vọng cách tân, xử lý chất liệu, sáng tạo ngôn ngữ tác phẩm sơn mài theo cách riêng. Nói tới sơn mài Việt Nam, ông chính là người tạo dấu ấn độc đáo, sâu sắc nhất...”.

Nói về người cha của mình, ông Nguyễn Gia Tuệ (con trai họa sĩ Nguyễn Gia Trí) cho biết: “Cha tôi là người ít nói, đặc biệt là khi tập trung làm việc. Vì tính cách này, nhiều người nghĩ ông khó tính nhưng thực chất ông rất vui tính, dễ gần. Ông giản dị trong ăn mặc nhưng lại cực kỳ chăm chút, cẩn thận trong từng nét vẽ”.

Năm 2012, họa sĩ Nguyễn Gia Trí được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật cho 5 tác phẩm sơn mài, gồm “Vườn xuân Trung Nam Bắc”; “Thiếu nữ bên hoa phù dung”; “Bên đầm sen”; “Trong vườn” (8 tấm) và “Cảnh nông thôn”. Tên của ông đã được đặt cho một con đường ở TP Hồ Chí Minh.