Tìm hướng đột phá để phát triển đường sắt đô thị

Sở Giao thông Vận tải thành phố Hồ Chí Minh vừa có văn bản gửi UBND thành phố Hồ Chí Minh báo cáo về việc đầu tư xây dựng hoàn thiện hệ thống đường sắt đô thị gắn với phát triển đô thị. Theo quy hoạch, thành phố có 8 tuyến metro và 3 tuyến xe điện mặt đất hoặc đường một ray với tổng chiều dài 220km, tổng mức đầu tư gần 25 tỷ USD. Tuy nhiên đến nay, thành phố mới triển khai được 2 dự án là tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) và metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương). Do vậy, Sở Giao thông Vận tải đề xuất ưu tiên đầu tư thêm 6 tuyến metro giai đoạn từ nay đến năm 2035 với tổng nhu cầu vốn hơn 200.000 tỷ đồng.

Cụ thể, tuyến metro số 5 (giai đoạn 1 dài 8,9km từ ngã tư Bảy Hiền - cầu Sài Gòn) với tổng vốn hơn 38.700 tỷ đồng, trong đó, vốn ODA hơn 28.000 tỷ đồng, còn lại là vốn đối ứng của thành phố Hồ Chí Minh. 5 tuyến còn lại gồm: Số 3a (giai đoạn 1 từ Bến Thành - Bến xe Miền Tây) dài gần 10km với tổng vốn 41.800 tỷ đồng; số 4 (giai đoạn 1 từ Thạnh Xuân - Nguyễn Văn Linh) dài gần 21km, tổng vốn 58.185 tỷ đồng; số 2 (giai đoạn 2 đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm và Tham Lương - Bến xe Tây Ninh) dài 9,1km, tổng vốn 32.604 tỷ đồng; số 3b (ngã 6 Cộng Hòa - Hiệp Bình Phước) dài 12,1km, tổng vốn 41.140 tỷ đồng và số 4b (Công viên Gia Định - Lăng Cha Cả) dài 5,2km, tổng vốn 24.200 tỷ đồng.

Phó Giám đốc Sở Giao thông Vận tải thành phố Hồ Chí Minh Phan Công Bằng cho biết, hiện nguồn vốn ngân sách còn hạn hẹp, trong khi đó việc huy động vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) là nguồn vốn quan trọng để đầu tư các dự án hạ tầng giao thông trọng điểm cũng gặp khó khăn.

Góp ý về giải pháp, Tiến sĩ Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Nghiên cứu giao thông vận tải, Trường Đại học Việt Đức cho rằng, muốn phát triển metro một cách mạnh mẽ, hiệu quả, bền vững thì thành phố Hồ Chí Minh cần lập quy hoạch đô thị dọc hành lang metro và bán đấu giá quỹ đất lấy tiền tạo nguồn quỹ xây dựng các tuyến metro mới. Song song đó, tạo cơ chế thu hút nguồn vốn đầu tư tư nhân cả trong và ngoài nước tham gia thực hiện metro theo hình thức đối tác công tư.

Theo Phó Giám đốc Sở Giao thông Vận tải thành phố Hồ Chí Minh Phan Công Bằng, cần thiết phải nghiên cứu, đề xuất những phương thức huy động vốn mới để đầu tư phát triển hạ tầng. Trong đó, mô hình TOD (phát triển đô thị gắn kết với giao thông công cộng) sẽ phát triển đô thị với dân cư tập trung mật độ cao, qua đó nâng cao giá trị sử dụng đất trong khu vực bán kính 500m từ các nhà ga đường sắt đô thị được xem là một giải pháp tài chính mang tính chiến lược để phát triển hệ thống đường sắt đô thị.

Để thực hiện giải pháp trên, Sở Giao thông Vận tải kiến nghị UBND thành phố Hồ Chí Minh giao Sở Quy hoạch - Kiến trúc khẩn trương nghiên cứu về quy hoạch phát triển đô thị theo định hướng TOD, cập nhật vào đồ án điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng thành phố đến năm 2040 và tầm nhìn đến năm 2060; giao Sở Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp các sở, ngành liên quan nghiên cứu, tham mưu UBND thành phố phương án, kế hoạch huy động nguồn vốn để đầu tư 6 dự án metro trên; đồng thời, khai thác quỹ đất vùng phụ cận xung quanh các nhà ga nhằm tạo nguồn vốn cho ngân sách.

Liên quan việc lập quy hoạch và nâng cao hiệu quả khai thác quỹ đất xung quanh các dự án hạ tầng giao thông, theo Sở Quy hoạch - Kiến trúc thành phố Hồ Chí Minh, trên địa bàn thành phố có tất cả 34 khu vực đã được đề xuất lập đồ án thiết kế đô thị riêng tỷ lệ 1/500. Phó Giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc thành phố Hồ Chí Minh Trương Trung Kiên cho hay, trước mắt, thành phố sẽ quy hoạch các khu đất trong bán kính 500-800m xung quanh các nhà ga dọc tuyến metro số 1 và số 2, tuyến cao tốc, vành đai để làm gia tăng giá trị khai thác quỹ đất, hoàn chỉnh quy hoạch chỉnh trang đô thị. Các khu đất công này sẽ được đấu giá công khai, tạo nguồn thu bổ sung ngân sách thành phố và tái đầu tư cho các dự án khác.