Phép thử đầu tiên

Khi Luật được ban hành và đặc biệt là trong những ngày gần tới Tết Nguyên đán Canh Tý 2020, dư luận xã hội đề cập khá nhiều về giải pháp cần có nhằm giúp các điều luật phát huy hiệu quả trong thực tế, đặc biệt là tác dụng răn đe đối với các “ma men” có thói quen điều khiển phương tiện giao thông cá nhân sau khi sử dụng rượu bia. Nhưng việc sử dụng rượu bia không chỉ tác động đến lĩnh vực an toàn giao thông, mà có phạm vi ảnh hưởng rộng lớn hơn nhiều, bao gồm tác động có hại đối với sức khỏe con người, gia đình, cộng đồng, trật tự, an toàn xã hội, kinh tế và các vấn đề xã hội khác.

Bởi vậy, cần nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của Luật Phòng, chống tác hại của rượu bia cũng như yêu cầu, ý nghĩa lớn lao của việc tổ chức thực hiện luật một cách nghiêm minh, tránh tình trạng quy định chỉ “tồn tại trên giấy”. Yêu cầu đó liên quan đến vấn đề nâng cao nhận thức về tác hại của rượu bia từ phía người dân, trách nhiệm thực thi công vụ của cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan giám sát việc thực hiện luật và nơi chịu trách nhiệm soạn thảo các văn bản dưới luật liên quan chứ không phải của riêng ai.

Đó là yêu cầu không dễ thực hiện, bởi thói quen và tình hình sử dụng rượu bia trong thực tế đang diễn ra theo chiều hướng không thuận lợi cho việc tổ chức triển khai thực hiện luật với mục tiêu đạt hiệu quả cao. Có nhiều yếu tố cho thấy khó khăn là có thực, như: Số người thường xuyên sử dụng rượu bia, số người sử dụng đồ uống có cồn ở mức có hại và số lượng rượu bia được tiêu thụ tại Việt Nam đều ở mức cao so với nhiều quốc gia khác.

Cùng với đó là những hạn chế trong việc áp dụng chế tài với người vi phạm luật; sự lơi lỏng của cơ quan quản lý, chính quyền địa phương trong việc thực hiện biện pháp quản lý nguồn sản xuất, cung cấp rượu bia và khả năng tiếp cận với rượu bia của người dân, đặc biệt là thanh niên, thiếu niên.

Thói quen điều khiển phương tiện giao thông sau khi sử dụng rượu bia; những hủ tục và quan niệm lạc hậu trong việc tổ chức, tham gia các bữa tiệc gia đình, những buổi liên hoan, giỗ chạp trong họ mạc... đã khiến hậu quả từ việc sử dụng đồ uống có cồn ở mức rất lớn.

Hậu quả đó không chỉ thể hiện qua số vụ tai nạn giao thông, số lượng người chết, bị thương do điều khiển phương tiện giao thông cá nhân sau khi uống rượu bia, số vụ xâm hại trẻ em, phụ nữ trong tình trạng say xỉn, mà còn biểu hiện ra ở khía cạnh bảo vệ sức khỏe giống nòi, hạnh phúc gia đình, chất lượng lao động, học tập cũng như khả năng chống chọi trước các bệnh không lây nhiễm.

Với tình hình sử dụng rượu bia ở mức có hại khá phổ biến tại Việt Nam hiện nay, đặc biệt là vào những dịp nghỉ lễ dài ngày, những ngày đầu xuân Canh Tý 2020 được coi là “liều thuốc thử đầu tiên” đo mức độ ảnh hưởng tích cực của Luật Phòng, chống tác hại của rượu bia cũng như hạn chế nảy sinh trong những ngày đầu triển khai việc thực hiện luật. Đó cũng là dịp để đánh giá nhận thức chung, khả năng thích ứng của xã hội trước một văn bản luật mới, thể hiện chủ yếu qua khả năng điều chỉnh hành vi của từng cá nhân, khả năng giám sát việc thực hiện luật, xử lý vi phạm.

“Thuốc thử” đó cho kết quả ra sao, tình hình sử dụng rượu bia và hậu quả có thể có từ việc này như thế nào, nguyên nhân chính là gì? Đó là điều cần được đánh giá một cách nghiêm túc sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán Canh Tý 2020 nhằm rút ra bài học kinh nghiệm, đề ra giải pháp có ích, khả thi trong dài hạn. Giải pháp đó không mang tính đơn lẻ, mà nhất thiết phải có tính hệ thống, quan trọng nhất là xác định rõ tiêu chuẩn, điều kiện sản xuất, kinh doanh, phân phối rượu bia; điều kiện tiếp cận với đồ uống có cồn..., bảo đảm hướng tới mục tiêu cơ bản là giảm mạnh mức tiêu thụ rượu bia trong cộng đồng.