Xã hội hóa nạo vét các tuyến luồng hàng hải: Hài hòa lợi ích Nhà nước và nhà đầu tư

Giảm chi ngân sách

Hạ tầng giao thông nói chung, hàng hải và đường thủy nội địa nói riêng là nền tảng quan trọng đối với phát triển, đánh giá phát triển kinh tế - xã hội của mọi quốc gia, vùng kinh tế. Đối với lĩnh vực hàng hải, đường thủy nội địa, ngoài các cảng biển, bến phao, bến thủy nội địa còn có hệ thống luồng lạch, khu neo đậu, chuyển tải, tránh trú…

Đây là những hạng mục phụ thuộc, bị ảnh hưởng nhiều vào yếu tố tự nhiên. Các hạng mục này nếu không được xây dựng, bảo trì tốt thì toàn bộ hệ thống giao thông đường thủy nội địa, hàng hải sẽ không vận hành được hoặc vận hành không phát huy được hiệu quả do thiếu đồng bộ.

Trong điều kiện nguồn vốn ngân sách nhà nước còn hạn hẹp, chưa đủ để phân bổ, đáp ứng đủ cho việc bảo trì, duy trì, xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng hàng hải, đường thủy nội địa, thì việc huy động, thu hút được nguồn vốn xã hội hóa để thực hiện nạo vét luồng lạch, khu nước, kết cấu hạ tầng hàng hải, đường thủy nội địa được đánh giá là một kênh chiến lược thu hút đầu tư quan trọng để đạt được mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Nỗi lo tiền đâu để đầu tư vào nạo vét đường thủy nội địa đã được tháo gỡ.

Xác định rõ tầm quan trọng của việc xã hội hóa trong lĩnh vực này, thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giao thông Vận tải cũng đã ban hành nhiều văn bản pháp luật liên quan đến vấn đề này.

Trong đó có Quyết định số 73/2013/QĐ-TTg về việc thí điểm thực hiện cơ chế nạo vét, duy tu các tuyến luồng hàng hải do Bộ Giao thông Vận tải quản lý; Nghị định số 159/2018/NĐ-CP ngày 28-11-2018 về việc quản lý hoạt động nạo vét trong vùng nước cảng biển và vùng nước đường thủy nội địa; Thông tư số 33/2019/TT-BGTVT và 35/2019/TT-BGTVT quy định về hoạt động nạo vét trong vùng nước cảng biển và vùng nước đường thủy nội địa... Đây là cơ sở pháp lý quan trọng nhằm thu hút hiệu quả hơn các nhà đầu tư vào lĩnh vực nạo vét các tuyến luồng hàng hải.

Thực tế cho thấy, các dự án được triển khai đã mang lại nhiều lợi ích. Đơn cử như nạo vét luồng ở Đà Nẵng, những năm trước đây phải chi đến khoảng 17 tỷ đồng cho nạo vét, nhưng khi triển khai xã hội hóa chỉ còn khoảng 9 tỷ đồng. Hay luồng Cái Lân trước đây cũng tốn khoảng hơn 20 tỷ đồng, nhưng khi thực hiện xã hội hóa chỉ còn khoảng 10 tỷ đồng. Luồng Quy Nhơn cũng chỉ mất có 5 tỷ đồng, trong khi trước đó phải mất hơn chục tỷ đồng.

Ngoài ra, xã hội hóa việc nạo vét hàng hải sẽ mang lại nguồn doanh thu cho ngân sách nhà nước như: Thuế tài nguyên, phí môi trường, tiền cấp quyền khai thác, cũng như các loại thuế, phí khác theo quy định, giảm thiểu được tình trạng ô nhiễm môi trường, lãng phí tài nguyên và thất thu cho ngân sách nhà nước. Và điều quan trọng là Nhà nước, nhà đầu tư và người dân, doanh nghiệp tham gia, khai thác giao thông đường thủy đều được hưởng lợi từ triển khai xã hội hóa lĩnh vực này.

Minh bạch triển khai dự án

Việc giám sát bảo đảm minh bạch trong quá trình triển khai dự án cũng như hỗ trợ của các lực lượng chức năng ngăn chặn được tình trạng khai thác theo kiểu “cát tặc” trá hình là rất quan trọng.

Theo quy định chung, sau khi Bộ Giao thông Vận tải công bố danh mục dự án xã hội hóa đầu tư nạo vét hàng hải (vùng nước cảng biển) quốc gia, Cục Hàng hải Việt Nam tổ chức lập báo cáo nghiên cứu khả thi dự án để mời thầu và đàm phán hợp đồng dự án, trình Bộ Giao thông Vận tải phê duyệt.

Cục Hàng hải Việt Nam tổ chức lựa chọn nhà đầu tư theo hình thức đấu thầu rộng rãi và thực hiện giám sát dự án theo quy định. Điều này sẽ tạo sân chơi bình đẳng cho các nhà đầu tư có nguyện vọng và năng lực đều có thể tham gia dự án.

Các dự án đều phải được đồng thuận chủ trương triển khai của địa phương địa bàn dự án. Thực hiện nội dung này, mới đây, UBND thành phố Hồ Chí Minh đã đồng ý chủ trương thực hiện các dự án xã hội hóa nạo vét một số dự án xây dựng kết cấu hạ tầng hàng hải và tuyến đường thủy nội địa sông theo hình thức tận thu sản phẩm sử dụng để bù chi phí, không sử dụng ngân sách nhà nước.

Cụ thể, thành phố thông qua chủ trương tiếp tục triển khai dự án xã hội hóa đầu tư xây dựng khu neo đậu, chuyển tải, chờ đợi vào các bến cảng trên sông Soài Rạp. Dự án này nằm ở vịnh Gành Rái, huyện Cần Giờ, thành phố Hồ Chí Minh do Công ty cổ phần Đầu tư khai thác cảng làm chủ đầu tư. Dự án nạo vét khu neo đậu tránh bão trên sông Gò Gia đoạn từ tim luồng Tắc Ông Cu cắt vuông góc sông Gò Gia về phía thượng lưu.

Phương thức thực hiện là kết hợp tận thu sản phẩm bù chi phí, không dùng ngân sách nhà nước. Dự án này do Công ty TNHH Thành Hồng Phát làm chủ đầu tư, đã được Bộ Giao thông Vận tải chấp thuận chủ trương thực hiện trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.

Một dự án khác cũng thực hiện theo phương thức này là dự án xã hội hóa nạo vét, duy tu, nâng cấp luồng sông Đồng Tranh và tuyến luồng Tắc Ông Cu - Tắc Bài đến sông Gò Gia do Công ty TNHH Hải Hưng Thịnh làm chủ đầu tư.

Với hành lang pháp lý tương đối đầy đủ, tin rằng, việc xã hội hóa nạo vét các tuyến luồng hàng hải, đường thủy nội địa sẽ phát huy được hiệu quả, giải quyết được hài hòa lợi ích kinh tế giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người dân cũng như doanh nghiệp thụ hưởng; thu hút được nguồn lực mạnh mẽ, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội cho các vùng kinh tế và cả nước theo chủ trương khuyến khích, đúng đắn của Đảng, Nhà nước.