Triển vọng tươi sáng

Doanh thu siêu khủng

Đứng đầu danh sách phim tài liệu có doanh thu lớn nhất thế giới tính đến nay là bộ phim về ca sĩ Michael Jackson có tựa đề Michael Jackson’s This Is It với doanh thu toàn cầu hơn 250 triệu USD. Bộ phim do hãng phim Sony và hãng âm nhạc Sony phối hợp sản xuất năm 2009. Tiêu đề phim được lấy từ tên chương trình biểu diễn của Michael Jackson dự kiến diễn ra tại sân khấu O2 Arena, London (Anh) vào tháng 7-2009 nhưng đã bị dừng lại vĩnh viễn vì sự ra đi đột ngột của “ông vua nhạc Pop”.

Chắt lọc từ 100 giờ quay, đạo diễn Kenny Ortega đã mang đến cho khán giả bức chân dung đặc biệt về Michael Jackson: Một nghệ sĩ vĩ đại trong công việc. Bộ phim hấp dẫn công chúng bởi hàng chục ca khúc nổi tiếng của Michael Jackson được lồng ghép một cách đầy cảm xúc cùng với những cảnh quay tái hiện một Michael Jackson huyền thoại, tận tụy, tâm huyết với âm nhạc.

Đứng vị trí thứ hai về doanh thu là bộ phim Grand Canyon: The Hidden Secrets với doanh thu 239 triệu USD trên toàn cầu. Đây là bộ phim tài liệu ngắn - chỉ 34 phút, do nhà làm phim người Mỹ Kieth Merrill đạo diễn, viết kịch bản. Ngay từ khi ra rạp lần đầu vào năm 1984, bộ phim đã khiến người xem choáng ngợp bởi vẻ hoành tráng, hấp dẫn với những cảnh quay tuyệt đẹp. Đến nay, bộ phim này vẫn được nhiều người tìm xem.

Trong số phim tài liệu có doanh thu hàng trăm triệu đô la cũng có những bộ phim hết sức thú vị khi tạo ra sự tranh cãi lớn về chất lượng. Chẳng hạn, Fahrenheit 9/11 là bộ phim tài liệu được nhà làm phim, đạo diễn và nhà bình luận chính trị người Mỹ Michael Moore thực hiện vào năm 2004. Phim được chọn chiếu mở màn cho Liên hoan phim Cannes 2004 và giành được giải thưởng lớn nhất - Cành cọ vàng. Nhưng cũng cùng năm đó, phim “bị nhận” 5 đề cử giải Mâm xôi vàng (giải thưởng dành cho những bộ phim dở nhất) và “thắng” tới 4 giải.

Danh sách những bộ phim tài liệu có doanh thu hàng trăm triệu đô la còn có: La marche de l’empereur (2005) có doanh thu toàn cầu 133 triệu USD, Núi Everest (1998) với doanh thu gần 128 triệu USD, Trạm không gian (2002) có doanh thu hơn 126 triệu USD...

Tương lai đầy lạc quan

Theo các nhà nghiên cứu, trong khoảng 5 năm trở lại đây, doanh số bán phim tài liệu đang tăng vọt nhờ sự trỗi dậy của những “gã khổng lồ” trong lĩnh vực VOD (truyền hình trực tuyến theo yêu cầu), điển hình là Netflix. Sự săn đón của các ông lớn trong lĩnh vực truyền hình cho thấy nhu cầu ngày càng tăng của khán giả đối với dòng phim phi hư cấu. Điều này mang đến cho các nhà làm phim tài liệu cơ hội lớn. Khi có một sản phẩm tốt, họ sẽ phải rất “vất vả” để lựa chọn một trong số các công ty VOD như: Netflix, Amazon, Hulu... hay các kênh truyền hình lớn như HBO, Showtime, CNN, National Geographic... cùng với những đơn vị phát hành ngoài rạp quan trọng như Fox Searchlight, The Orchard, Magnolia Pictures, A24...

Nơi được các nhà phát hành săn đón chính là những liên hoan phim tài liệu hàng đầu thế giới như Liên hoan phim Tribeca, Liên hoan phim Sundance (Mỹ), Liên hoan phim Hot Docs (Canada)... Tại các liên hoan phim này, trong những năm gần đây đã có những bộ phim tài liệu được bán với giá hàng chục triệu đô la - điều rất hiếm đối với phim tài liệu.

Những “gã khổng lồ” về truyền hình theo yêu cầu đã đẩy giá phim tài liệu lên cao, điều đó khiến không ít nhà làm phim tài liệu thế giới lo ngại rằng, liệu ngành kinh doanh phim tài liệu có đang ngày càng rời xa màn ảnh rộng? Đây là một điều thú vị bởi nó hoàn toàn trái ngược với cách thức phổ biến phim tài liệu của Việt Nam là chủ yếu chiếu trên truyền hình.

Thực tế, hầu hết những nhà làm phim tài liệu trên thế giới đều tin rằng, những bộ phim tài liệu chọn lọc nên được xem ở rạp chiếu phim. Thậm chí, nhiều người còn từ chối những khoản tiền khổng lồ cùng các ràng buộc về bản quyền của Netflix Originals (chương trình độc quyền của Netflix) để ủng hộ đối tác mang phim ra chiếu rạp.

Tuy vậy, tất cả đều chung thừa nhận rằng, chính các nền tảng truyền hình theo yêu cầu đã mở rộng khả năng tiếp cận của người tiêu dùng đối với phim tài liệu và mở ra một triển vọng đầy lạc quan của ngành này trên toàn cầu, nhất là với những tác giả độc lập hoặc nhà làm phim đến từ những nền điện ảnh đang phát triển.