Báo động tình trạng nhập viện vì corticoid

1/3 bệnh nhân nhập viện có lạm dụng corticoid

Ngày 27-10, theo tin từ Bệnh viện Bạch Mai, thời gian gần đây, Khoa Nội tiết và Đái tháo đường của bệnh viện đã tiếp nhận nhiều bệnh nhân nhập viện vì biến chứng khi lạm dụng corticoid.

Bác sĩ Phạm Thị Lưu, Khoa Nội tiết và Đái tháo đường cho biết, trung bình một ngày, khoảng 1/3 số bệnh nhân nhập viện tại khoa có tình trạng lạm dụng corticoid. Đây thực sự là một hồi chuông đáng báo động.

Điển hình như trường hợp bà D.T.K (61 tuổi, ở tỉnh Bắc Ninh) có tiền sử đái tháo đường type 2 cách đây 1 năm và phải duy trì tiêm insulin hằng ngày. Khoảng 10 năm trở lại đây, do bị đau khớp gối nên bà K đã nhiều lần tiêm thuốc giảm đau nhưng không rõ loại thuốc. Ngoài ra, bà K còn sử dụng thuốc nam do người khác mách bảo để điều trị đau khớp. Trong 1 tháng trở lại đây, thấy cơ thể mệt mỏi, ăn uống kém, nhất là bị sụt giảm đến 7kg, bà K đã đến khám tại Bệnh viện Bạch Mai. Qua thăm khám lâm sàng và làm các xét nghiệm, bác sĩ phát hiện bà K có biểu hiện mắc hội chứng Cushing: Teo cơ tứ chi, béo bụng, rạn da vùng bụng, da mỏng, dễ xuất huyết... và suy tuyến vỏ thượng thận do lạm dụng các thuốc có chứa corticoid để điều trị bệnh lý khớp trong thời gian dài.

Trước đó, Bệnh viện Đa khoa Medlatec cũng đã tiếp nhận bé gái L.M.T (11 tuổi; ở quận Tây Hồ, Hà Nội) nhập viện với lý do bị béo mặt, đau đầu. Theo lời kể của gia đình, bé T bị viêm mũi dị ứng và điều trị bằng corticoid dạng xịt trong vòng 1 năm. Đến khám cùng thời điểm với bé T còn có bé trai N.Đ.M (13 tuổi; ở quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội), cũng với lý do tăng cân không kiểm soát trong vòng 4 năm trở lại đây và xuất hiện nốt bầm tím trên da không rõ nguyên nhân.

Sau khi khai thác tiền sử, hai bệnh nhi được bác sĩ chỉ định các xét nghiệm cần thiết. Kết quả, hai bệnh nhi đều mắc hội chứng Cushing do lạm dụng corticoid.

Theo bác sĩ Phạm Thị Lưu, nhóm thuốc corticoid là nhóm thuốc chống viêm, giảm đau mạnh, chống dị ứng, ức chế miễn dịch; được áp dụng trong điều trị của nhiều chuyên khoa khác nhau, như: Khớp, dị ứng, thận, hô hấp... Bên cạnh những mặt lợi, corticoid còn có thể gây ra rất nhiều tác dụng phụ bất lợi, như: Đái tháo đường, tăng huyết áp, loãng xương, thay đổi kiểu hình Cushing, suy tuyến vỏ thượng thận nếu lạm dụng. Các bác sĩ lâm sàng thường cân nhắc rất nhiều khi chỉ định cho bệnh nhân điều trị bằng nhóm thuốc này. Mặt khác, bác sĩ khuyến cáo người bệnh các tác dụng phụ cũng như cách theo dõi chúng.

"Tuy nhiên, tại Việt Nam hiện nay, người bệnh có thể dễ dàng mua được nhóm thuốc này, ngay cả khi không có đơn của bác sĩ. Do sự thiếu tuân thủ điều trị của người bệnh, tình trạng lạm dụng nhóm thuốc này càng đáng lo ngại", bác sĩ Phạm Thị Lưu nói.

Bác sĩ Phạm Thị Lưu dẫn chứng, nhiều trường hợp bệnh nhân tự mua thuốc theo đơn cũ không đi khám lại hoặc tự ý ra các hiệu thuốc mua thuốc về dùng theo kinh nghiệm truyền miệng. Bên cạnh đó, nhiều bệnh nhân còn tìm đến các loại thuốc đông y, thuốc nam vì nghĩ nó "lành hơn" thuốc tây, dù không biết nguồn gốc. Trong khi đó, với thuốc đông y, thuốc nam, rất khó xác định được thành phần cũng như liều lượng corticoid trong đó.

Siết chặt việc mua, bán thuốc tự do

Nhiều nước trên thế giới đã đưa corticoid vào danh mục thuốc kê đơn, nhằm kiểm soát tác dụng phụ. Tuy nhiên, ở nước ta, thuốc chứa corticoid được bán tự do, tràn lan, không cần đơn và chỉ định của bác sĩ. Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc lạm dụng corticoid ở người dân. Tuy nhiên, vì quá tin tưởng vào công dụng giảm đau tức thì của thuốc, giá thành rẻ, việc mua bán dễ, bệnh nhân dễ dàng lạm dụng, phụ thuộc vào thuốc lúc nào không hay.

Bác sĩ Trần Thị Kim Ngọc, Khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Medlatec cho rằng, corticoid sẽ có lợi nếu dùng đúng cách, đúng liều lượng. Tuy nhiên, thuốc sẽ phản tác dụng nếu dùng quá liều và sẽ gây ra các biến chứng như: Tăng đường huyết, tăng cân, loãng xương, tăng cortisol máu, thoái hóa cơ, yếu cơ, mỏng da, vết rạn da, đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, suy thượng thận, suy giảm miễn dịch, giảm trí nhớ, rối loạn tâm thần, rối loạn kinh nguyệt, chậm dậy thì... Vì vậy, để phòng tránh, người dân không tự ý mua các thuốc kháng viêm, giảm đau không có đơn của bác sĩ, tránh mua thuốc khi không có nguồn gốc rõ ràng. Việc sử dụng thuốc phải theo chỉ định, hướng dẫn của bác sĩ. Không được tự ý dùng quá nhiều thuốc chứa corticoid trong thời gian dài.

Việc sử dụng corticoid được ví như "con dao hai lưỡi". Vì vậy, theo bác sĩ Phạm Thị Lưu, để phát huy hiệu quả điều trị và hạn chế các tác dụng bất lợi của nhóm thuốc này, người bệnh không tự ý mua thuốc điều trị, đặc biệt các loại thuốc nam, thuốc bắc trôi nổi trên thị trường, không rõ nguồn gốc xuất xứ. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cũng cần siết chặt quản lý việc quảng cáo thuốc trên mạng cũng như việc mua bán thuốc không có đơn hiện nay.