Coi chừng đột tử, ngừng tim khi chơi thể thao gắng sức

Tiến sĩ Trần Song Giang, Trưởng khoa C9, Phó Trưởng đơn vị Tim mạch can thiệp, Viện Tim mạch (Bệnh viện Bạch Mai), Phó Chủ tịch Hội Tim mạch Hà Nội lưu ý, có khoảng 80% các trường hợp đột tử khi chơi thể thao là bệnh nhân có bệnh lý tim mạch từ trước. Do đó, người dân nên kiểm tra sức khỏe tim mạch nếu chơi môn thể thao đòi hỏi mất sức nhiều.

Vì sao khi gắng sức bị ngừng tim?

Hình ảnh tiền vệ người Đan Mạch Christian Eriksen đổ gục, dù không bị một tác động nào trên sân trong trận đấu với Phần Lan tại vòng chung kết Euro 2020 diễn ra đêm qua 12-6 (theo giờ Việt Nam) đã gây bàng hoàng cho người hâm mộ thế giới. Tới thời điểm này vẫn chưa rõ điều gì khiến Eriksen gục ngã và ngừng tim đột ngột. Thế nhưng, đây không phải là lần đầu tiên người hâm mộ chứng kiến cảnh tượng như vậy.

Trước đó, vận động viên Lersak Inchai (sinh năm 1946, quốc tịch Thái Lan) đã tự ngã do nhồi máu cơ tim, khi tham gia giải đua Coupe de Hue 2019 và tử vong sau 4 ngày điều trị.

Tương tự, một nam bác sĩ trẻ đang làm việc tại một bệnh viện lớn của Hà Nội, khi đang đá bóng ngoài trời nắng bất ngờ ngã ra sân, ngất xỉu rồi nhanh chóng rơi vào hôn mê. Bệnh nhân được chẩn đoán phình mạch máu não và dù được cấp cứu ngay lập tức, nhưng đã tử vong sau đó...

Tiến sĩ Trần Song Giang, Trưởng khoa C9, Phó Trưởng đơn vị Tim mạch can thiệp, Viện Tim mạch (Bệnh viện Bạch Mai), Phó Chủ tịch Hội Tim mạch Hà Nội lưu ý, có khoảng 80% các trường hợp đột tử khi chơi thể thao là bệnh nhân có bệnh lý tim mạch từ trước. Người đó có thể đã biết nhưng chủ quan cho rằng, bệnh chỉ nhẹ thôi hoặc cũng có thể bệnh lý đó chưa bao giờ được phát hiện. Bởi vì họ không đi khám, hoặc khám nhưng không đúng chuyên khoa, không được phát hiện.

Có những người hoàn toàn khỏe mạnh và khi làm các xét nghiệm cơ bản, như: Xét nghiệm máu, chụp phim tim phổi, siêu âm tim cũng không thể hiện bất thường về tim. Bởi vì kích thước tim có thể vẫn bình thường, chức năng co bóp tốt, nhưng trên điện tâm đồ lại có dấu hiệu gợi ý về các bệnh lý dễ gây ngừng tim. Điển hình là: Hội chứng Brugada (chứng rối loạn nhịp tim hiếm gặp), hội chứng QT dài (có thể dẫn đến một số rối loạn nhịp tim nghiêm trọng và có thể gây tử vong), bệnh cơ tim phì đại, hội chứng WPW (hội chứng tiền kích thích trong rối loạn nhịp tim)...  đây là những bệnh lý có tính di truyền.

"Những bệnh lý này biểu hiện khá kín đáo nên có thể bác sĩ không chuyên về tim mạch sẽ không để ý, không phát hiện ra. Những người có bệnh lý tim mạch như vậy, có nguy cơ cao khi gắng sức, trong quá trình tập luyện nặng, dễ dẫn đến đột tử", Tiến sĩ Trần Song Giang cho biết.

Tiến sĩ Trần Song Giang lý giải thêm nhiều người có thể không có yếu tố khởi phát bệnh, nhưng tự nhiên xuất hiện rối loạn nhịp tim, tim đập rất nhanh. Bình thường tim đập 70-80 lần/phút, nhưng khi rối loạn, nhịp tim tăng lên 300-400 lần/phút, gây tụt huyết áp, ngất xỉu và có thể ngừng tim ngay sau đó. Nếu người bị hội chứng đó, tập luyện quá sức, thì rối loạn nhịp tim dễ xảy ra. Hoặc người bị hội chứng đó, nếu uống rượu cũng dễ bị đột tử do ngưng tim. Trên thực tế đã có trường hợp bệnh nhân tuổi còn rất trẻ, tối hôm trước vui vẻ uống rượu cùng bạn bè, nhưng sáng hôm sau, người nhà phát hiện bệnh nhân tử vong.

Vừa tập, vừa phải "lắng nghe cơ thể"

Cũng theo Tiến sĩ Trần Song Giang, trong trường hợp có bệnh về tim mạch, kể cả những trường hợp suy tim, nhưng chưa phải là suy tim nặng cũng được khuyến khích tập thể dục, vận động thể lực. Chẳng hạn, người bệnh tăng huyết áp là bệnh hay gây ra các biến chứng ở tim được khuyên nên tập thể dục, vận động thể lực hằng ngày sẽ giúp làm giảm được số huyết áp. Duy trì được việc vận động phù hợp kết hợp dùng thuốc, thì hiệu quả điều trị tăng huyết áp sẽ cao hơn. Do đó, với mỗi người, vận động bao giờ cũng tốt hơn là chỉ ngồi một chỗ.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Trần Song Giang cho rằng, phải xem xét tập luyện, vận động hợp lý. Đơn cử như với người suy tim, thì phải tập nhẹ hơn so với người không có bệnh về tim. Hoặc người trẻ thì khả năng vận động, bài tập cũng sẽ "nặng" hơn với người cao tuổi.

Nhìn chung, người trẻ cũng như người cao tuổi đều có thể tập luyện các môn tập nhẹ nhàng như đi bộ... Nhưng với những môn tập luyện đòi hỏi mất sức nhiều hơn, như: Chạy, tenis, đá bóng thì nên được kiểm tra sức khỏe để biết về tình trạng sức khỏe, bệnh tật (nếu có). Trường hợp có bệnh lý, bác sĩ sẽ hướng dẫn việc tập thể lực phù hợp với sức khỏe, thể trạng.

Với mỗi người, khả năng tập thể lực khác nhau, do đó vừa tập, vừa phải "lắng nghe cơ thể mình". Việc tập luyện phù hợp, đó là sau khi tập, cá nhân đó có thể thấy thoải mái, học tập, lao động bình thường. Tuy nhiên, nếu tập xong thấy mệt mỏi, hoặc trong khi tập thấy khó thở, tức ngực, chóng mặt thì có thể đã tập hơi quá sức và cần được điều chỉnh.

"Khi tập với cường độ nặng cần bù lại năng lượng đã tiêu hao bằng chế độ ăn uống phù hợp. Bởi vì tập luyện sẽ khiến cơ thể ra mồ hôi nhiều, mất nước, mất điện giải, nếu không được bù đắp kịp thời sẽ ảnh hưởng đến tim, gây rối loạn nhịp tim. Nếu tập lại ăn kiêng, nhịn ăn sẽ khiến cơ thể bị thiếu hụt dinh dưỡng, gây thiếu máu, gây suy các cơ quan trong cơ thể", Tiến sĩ Trần Song Giang khuyến cáo.

Đề cập đến việc có nên tắm sau khi tập thể dục, theo Tiến sĩ Võ Tường Kha, Giám đốc Bệnh viện Thể thao Việt Nam, sau khi vận động mạnh, nếu tắm ngay sẽ làm cho tình trạng co mạch tuần hoàn ngoại vi tăng lên, tăng lưu lượng tuần hoàn trung tâm, gây co mạch tăng huyết áp, dễ dẫn đến đột tử. Đặc biệt, với những người có tiền sử bệnh tim mạch, phổi mãn tính thì nguy cơ cao hơn khi tập thể dục, thể thao xong liền tắm ngay. Sau tập luyện, trước khi tắm mọi người nên thả lỏng từ 30-40 phút.