25 năm Nhà xuất bản Hà Nội

Hà Nội thành lập theo Nghị quyết số 1643/NQ-TU ngày 24-11-1979, đến nay vừa tròn 25 năm. Khoảng thời gian ấy ghi dấu cố gắng không ngừng của các thế hệ cán bộ phục vụ các nhiệm vụ chính trị của thành phố và góp phần nâng cao dân trí; để ngày càng xứng đáng với vị trí của một NXB Thủ đô.

Những ngày đầu, đơn vị phải đương đầu với nhiều khó khăn, nhất là về trụ sở làm việc và kinh phí. Song, với nhiệt tình và nỗ lực to lớn, tập thể cán bộ đã vượt qua thời kỳ “trứng nước” ấy. Nhà thơ, giám đốc Vũ Cao và đội ngũ biên tập viên (hầu hết là các nhà văn) tạo ra sức thu hút lớn để xây dựng một mạng lưới cộng tác viên mạnh. Ngôi nhà số 4 Tống Duy Tân được trí thức và văn nghệ sĩ, những người đã nổi tiếng và cả những người mới cầm bút, tìm đến.

NXB Hà Nội gần như đã trở thành một salon văn học của Thủ đô. Ngay trong năm 1980, 26 đầu sách với 370.918 bản thuộc các lĩnh vực chính trị, văn học, khoa học - kỹ thuật, thiếu nhi đã được xuất bản - một thành tích đáng khích lệ với một cơ sở mới. Rồi sách không ngừng tăng cả về số lượng và chất lượng. Nhiều tác phẩm gây được tiếng vang trong bạn đọc như: Từ triều đình Huế đến chiến khu Việt Bắc (Phạm Khắc Hòe); Người và cảnh Hà Nội, Phố phường Hà Nội xưa (Hoàng Đạo Thúy); Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi (Nguyễn Tuân); Tê giác trong ngàn xanh (Đoàn Giỏi); Hà Nội nghìn xưa (Trần Quốc Vượng - Vũ Tuấn Sán) v.v...

Bước vào thời kỳ đổi mới, ngành xuất bản đứng trước những thách thức của kinh tế thị trường nhiều thành phần kinh tế tham gia vào hoạt động xuất bản; nạn ‘sách đen”, sách chạy theo thị hiếu dễ dãi bùng nổ; hệ thống phát hành quốc doanh gần như tê liệt. Trước tình hình đó, đơn vị phải chủ động, linh hoạt để tìm ra những bước đi thích hợp để tồn tại và phát triển: kiên trì giữ vững mục đích, tôn chỉ hoạt động và chú trọng nâng cao chất lượng sách, không chạy theo xu hướng thương mại hóa nhưng vẫn tìm cách thích nghi với cơ chế thị trường bằng việc mở rộng quan hệ hợp tác, mở rộng địa bàn để thúc đẩy hoạt động. Nhằm củng cố và phát triển mạng lưới cộng tác viên, tạo nguồn bản thảo, NXB tổ chức thành công cuộc thi sáng tác về đề tài Hà Nội (1992-1993). Một số tác giả đoạt giải ở cuộc thi này đã trở thành những gương mặt sáng giá của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới. Cũng trong năm 1993, NXB Hà Nội mạnh dạn chuyển sang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp nhà nước, chủ động bước vào một thị trường cạnh tranh đầy sóng gió. Để thích ứng với tình hình mới, cơ sở không ngừng củng cố bộ máy làm việc, nâng cao trình độ biên tập, mở rộng quan hệ hợp tác, đầu tư vốn và cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho sản xuất... Con số 120 đầu sách năm 1993 (so với 59 đầu sách năm 1992) chính là sự ghi nhận nỗ lực không ngừng của NXB trong bước chuyển biến quan trọng này.

Nhân kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, NXB xây dựng dự án “Tủ sách Thăng Long ngàn năm văn hiến”, được Chính phủ và thành phố phê duyệt. Theo dự kiến, bộ thư tịch về Hà Nội lớn nhất từ trước tới nay (gồm 100 cuốn có dung lượng lớn) sẽ cơ bản hoàn thành vào năm 2009, đúng dịp kỷ niệm 30 năm thành lập NXB.

Tính đến hết năm 2003, NXB Hà Nội đã đưa tới bạn đọc Thủ đô và cả nước 3.077 đầu sách với 21.166.991 bản, 7.676.874 bản văn hóa phẩm các loại. Những nét đặc sắc của văn hóa Thăng Long - Hà Nội được đặc biệt chú trọng giới thiệu tới bạn đọc trong nước và quốc tế. Đó là công sức, tâm huyết và sức sáng tạo của các thế hệ cán bộ NXB, các cộng tác viên đã gắn bó suốt một phần tư thế kỷ qua. Những đóng góp trên được ghi nhận bằng những bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, của UBND thành phố, Bộ VHTT... và những giải thưởng văn học, giải thưởng dành cho sách đẹp trong nhiều năm liền v.v... Nhân dịp 25 năm thành lập (1979-2004), đơn vị vinh dự được Nhà nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba. Đây là tiền đề để đơn vị phấn đấu trở thành “một nhà xuất bản lớn của Thủ đô và của khu vực phía Bắc”.

HNM