Bài toán tài chính cho kế hoạch về hưu sớm của người Việt

Nhiều người muốn về hưu sớm

Nghiên cứu “Mức độ sẵn sàng cho cuộc sống độc lập khi về già”, khảo sát nhóm dân số trong độ tuổi 30-44 ở Việt Nam về việc họ chuẩn bị cho tuổi già độc lập như thế nào được thực hiện trên 2.019 người tại 6 tỉnh, thành phố thuộc các vùng kinh tế đại diện phạm vi quốc gia do Viện Khoa học Lao động và Xã hội và Viện Nghiên cứu Y - Xã hội học phối hợp thực hiện với sự hỗ trợ của Công ty Bảo hiểm nhân thọ Prudential Việt Nam cho thấy, có hơn một nửa số người được hỏi ở thành thị có dự định nghỉ hưu sớm ở độ tuổi 45-55 (chiếm 52,6%), và khoảng 38,93% dự kiến nghỉ hưu ở độ tuổi từ 55 đến dưới tuổi quy định.

Dịch Covid-19 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến thu nhập của nhóm được khảo sát. Hơn 80% người được khảo sát nói rằng thu nhập của họ bị giảm và có đến 65% người nói thu nhập giảm trên 20%.

Rất nhiều người suy nghĩ đến việc về hưu sớm. Tuy nhiên, đi kèm theo mong muốn này là áp lực từ bài toán thu nhập, tiết kiệm và đầu tư trong hiện tại và tương lai.

Theo PGS.TS. Giang Thanh Long, chuyên gia nghiên cứu cao cấp Viện Nghiên cứu Y - Xã hội học, đại diện nhóm nghiên cứu cho biết, 30-44 được xem là nhóm tuổi quan trọng. Không chỉ là nhóm tuổi đang tăng về số lượng và tỷ lệ trong tổng dân số mà còn là nhóm dân số có thu nhập bình quân đầu người cao nhất. Dự kiến nhóm tuổi này sẽ đạt mức cao nhất vào năm 2025, chiếm khoảng 24,02% tổng dân số.

Điều đáng chú ý là nhóm tuổi này sẽ bước sang độ tuổi "về già'' trong khoảng 15 năm nữa, đây cũng là khoảng thời gian mà Việt Nam chính thức từ thời kỳ “dân số vàng” bước sang thời kỳ “dân số già”, đồng nghĩa với gánh nặng an sinh xã hội sẽ cao hơn. Sự gia tăng trong ý định về hưu sớm không chỉ là áp lực đối với mỗi cá nhân, mà còn là thách thức cho xã hội.

Đáng chú ý, PGS.TS Giang Thanh Long chia sẻ, mức độ tự tin về chuẩn bị cho cuộc sống tuổi già theo cả độ tuổi, giới tính và khu vực còn chưa cao, đặc biệt về mặt tài chính. Khảo sát cho thấy, nguồn tài chính để về hưu phần lớn đến từ các khoản lương hưu hoặc các khoản tiết kiệm. Dù vậy, tỷ lệ dự kiến có nguồn thu nhập từ lương hưu còn chưa cao, chỉ chiếm 32,43%, đi cùng đó là tỷ lệ người tham gia BHXH và kỳ vọng về thu nhập đủ sống từ hưu trí còn khá thấp.

Khảo sát cũng cho thấy, mặc dù tỷ lệ mong muốn độc lập khi về già ở mức khá cao, nhưng tỷ lệ lên kế hoạch chỉ ở mức 28,4%.

Nâng cao nhận thức về thu nhập, tiết kiệm và đầu tư

Theo bà Trần Bích Thủy, Giám đốc quốc gia Tổ chức Hỗ trợ người cao tuổi quốc tế tại Việt Nam (HelpAge International), để chuẩn bị cho cuộc sống về hưu như mong đợi, ngoài việc chuẩn bị một sức khỏe tốt, còn cần phải nâng cao mức thu nhập từ việc làm.

Về lý thuyết là vậy, nhưng thách thức ở đây là phần lớn những người trẻ còn đang có mức thu nhập thấp, thậm chí chưa đủ lo cho cuộc sống hiện tại. “Xuyên suốt vấn đề vẫn là thu nhập. Bản thân cá nhân phải ý thức cho việc về già khi còn trẻ”, bà Thủy chia sẻ tại hội thảo kỹ thuật “Cuộc sống độc lập khi về già và an sinh xã hội cho người cao tuổi trong bối cảnh già hóa dân số ở Việt Nam” vào ngày 14-12 mới đây.

Ở góc độ vĩ mô, một thách thức khác nữa mà TS. Nguyễn Hữu Dũng, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội lưu ý là khả năng tích lũy về thu nhập của hai nhóm người trẻ và già, khả năng tạo thu nhập sau khi nghỉ hưu của mỗi người là khác nhau. Thêm nữa, bức tranh về gánh nặng thu nhập cần làm rõ hơn khi hiện nhiều người cao tuổi sau khi nghỉ hưu vẫn là trụ cột thu nhập của cả một gia đình.

Thực hiện kế hoạch chi tiêu hợp lý, tiết kiệm và xây dựng kế hoạch tài chính là 3 việc được ưu tiên để chuẩn bị cho cuộc sống khi về già.

Thống kê cho thấy, ở thời kỳ bùng nổ dân số của Nhật Bản (dân số vàng), tỷ lệ tiết kiệm lên đến 53%, con số này được đầu tư lại vào nền kinh tế để tạo thu nhập cho tương lai. Trái lại, tỷ lệ tiết kiệm của Việt Nam ở thời kỳ dân số vàng hiện nay là khá thấp, chỉ khoảng 28%.

Nhưng nhìn theo hướng tích cực thì ngày càng có nhiều người trẻ tăng nhận thức của mình về bài toán tiết kiệm. Thống kê trong khảo sát ở trên cũng cho rằng, nhận thức của người dân hiện nay về bảo hiểm cũng tốt hơn trước. Có đến hơn một nửa (52,31%) người khảo sát cho rằng, bảo hiểm nhân thọ là một phần tiết kiệm, đầu tư nhằm bảo đảm cho cuộc sống khi về già.

Ông Phương Tiến Minh, Tổng Giám đốc Prudential Việt Nam cho biết, số lượng người trẻ mua bảo hiểm đang tăng rất nhanh trong vài năm trở lại đây. Nếu như trước đây, đa phần khách hàng tham gia bảo hiểm nằm ở nhóm tuổi trên 45 thì hiện nay, có khoảng 25% ở trong độ tuổi 30-44. Ông khẳng định: “Bảo hiểm nhân thọ thực sự không phải là cuộc chơi dành riêng của người giàu có hay thành đạt”.

Các diễn giả đều cho rằng, Việt Nam cần gấp rút chuẩn bị cho tương lai dân số già với áp lực an sinh xã hội rất lớn. Bài toán tiết kiệm, trong đó có đầu tư, tham gia bảo hiểm xã hội hay bảo hiểm nhân thọ, đều là những hướng đi cần thiết để tạo nguồn thu nhập ổn định và bền vững trong tương lai.