Đánh giá kỹ tác động khi đưa người dưới 18 tuổi đi cai nghiện ma túy bắt buộc

Xây dựng trình tự, thủ tục phù hợp

Tờ trình của Tòa án nhân dân Tối cao cho biết, dự thảo Pháp lệnh gồm 5 chương, 48 điều nhằm bảo đảm người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi được bảo vệ tốt nhất khi đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; bảo đảm việc áp dụng đầy đủ các chuẩn mực và quy phạm quốc tế dành cho người dưới 18 tuổi; thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo vệ các quyền con người, quyền của người dưới 18 tuổi. Đồng thời, đáp ứng tốt hơn yêu cầu bảo vệ, chăm sóc, giáo dục người dưới 18 tuổi bị nghiện ma túy; giáo dục, giúp đỡ họ phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội...

Về nội dung quy định điều kiện hoãn, miễn chấp hành quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; tạm đình chỉ, miễn chấp hành phần thời gian đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc còn lại còn có một số quan điểm khác nhau.

Quan điểm thứ nhất cho rằng, việc quy định điều kiện hoãn, miễn chấp hành quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, tạm đình chỉ, miễn chấp hành phần thời gian đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc còn lại trong Nghị định số 116/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Phòng, chống ma túy, Luật Xử lý vi phạm hành chính về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy là vượt quá thẩm quyền, không phù hợp với quy định tại khoản 2, Điều 14 của Hiến pháp. Đây là những vấn đề liên quan đến quyền con người và cần phải được quy định bởi luật.

Mặt khác, theo thứ bậc có hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật thì Pháp lệnh không dẫn chiếu đến quy định tại văn bản có giá trị hiệu lực thấp hơn. Hơn nữa, Nghị định số 116/2021/NĐ-CP quy định điều kiện áp dụng cho cả đối tượng là người trên 18 tuổi, chưa phù hợp với đối tượng là người dưới 18 tuổi.

Quan điểm thứ hai cho rằng, điều kiện hoãn, miễn chấp hành quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; tạm đình chỉ, miễn chấp hành phần thời gian đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc còn lại đã được quy định tại Điều 57 và Điều 58 Nghị định số 116/2021/NĐ-CP. Dự thảo Pháp lệnh không cần quy định lại vấn đề này, chỉ cần dẫn chiếu đến Nghị định số 116/2021/NĐ-CP. Do đó, không nên quy định nội dung này trong dự thảo Pháp lệnh.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, đa số ý kiến của Ủy ban Tư pháp tán thành loại ý kiến thứ nhất. Bởi Luật Phòng, chống ma túy và Nghị định số 116/2021/NĐ-CP chưa quy định đầy đủ, bao quát được hết các trường hợp cần thiết phải hoãn, miễn, tạm đình chỉ cho người phải chấp hành cai nghiện bắt buộc là người nghiện ma túy từ đủ 12 đến dưới 18 tuổi. Nếu không quy định trong dự thảo Pháp lệnh thì thiếu căn cứ pháp lý để áp dụng, thi hành. Mặt khác, việc quy định trong dự thảo Pháp lệnh là phù hợp với thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Do đó, dự thảo Pháp lệnh này cần quy định các trường hợp được hoãn, miễn, tạm đình chỉ việc chấp hành để bảo đảm phù hợp với tính chất đặc thù của đối tượng áp dụng.

Pháp lệnh phải bao quát đầy đủ các quy định

Về đình chỉ, tạm đình chỉ phần thời gian đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc còn lại, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Nguyễn Văn Hồi cho rằng đây là vấn đề cần cân nhắc. Theo đó, trường hợp không đăng ký cai nghiện tự nguyện theo quy định của pháp luật mà trong quá trình tòa án xem xét quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; người bị đề nghị hoặc cha mẹ, người giám hộ đăng ký cai nghiện tự nguyện và cam kết đề nghị cai nghiện ma túy tự nguyện; người bị đề nghị do không đăng ký điều trị cai nghiện mà có cam kết tại tòa án bị đề nghị điều trị nghiện là các đối tượng trên thuộc một trong những trường hợp đưa vào đối tượng đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc theo Luật Phòng, chống ma túy.

Đối với kiểm sát việc xem xét, quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao Nguyễn Huy Tiến cho rằng, dự thảo Pháp lệnh quy định Viện Kiểm sát nhân dân kiểm sát trình tự, thủ tục trong việc Tòa án xem xét, quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là chưa đầy đủ; cần rà soát, chỉnh lý lại theo hướng: “Viện Kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân theo pháp luật...”. Trên cơ sở đó, tiếp tục rà soát các nội dung cụ thể trong dự thảo Pháp lệnh để chỉnh lý cho phù hợp.

Nêu ý kiến, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đồng tình với ý kiến cho rằng Pháp lệnh phải quy định điều kiện hoãn, miễn chấp hành quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; tạm đình chỉ, miễn chấp hành phần thời gian đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc còn lại bởi hiệu lực của Nghị định không bằng Pháp lệnh. Hơn nữa, Nghị định số 116/2021/NĐ-CP của Chính phủ dù mới ban hành nhưng chưa đầy đủ, chưa bao quát.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, dự thảo được xem xét thông qua bằng hình thức thủ tục rút gọn, tuy nhiên, cần lắng nghe ý kiến các bên để đánh giá tác động của chính sách kỹ hơn, từ khối lượng công việc của tòa án cấp huyện, vấn đề kinh tế - xã hội, ngân sách, đầu tư...

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản đồng tình với sự cần thiết xây dựng Pháp lệnh. Trong đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng tình việc phải quy định điều kiện hoãn, miễn chấp hành quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; tạm đình chỉ, miễn chấp hành phần thời gian đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc còn lại trong dự thảo Pháp lệnh, phù hợp với thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.