Hướng mới từ... sách tinh gọn

Tiềm năng phát triển

Công việc kinh doanh khá bận rộn, nhưng anh Triệu Thanh Hải (phường Lĩnh Nam, quận Hoàng Mai) vẫn muốn tiếp nhận thông tin, kiến thức mới từ những cuốn sách, nên đã tìm đến sách tinh gọn. “Chỉ cần 10-15 phút trên các ứng dụng đọc sách tinh gọn, tôi biết thêm nhiều ý tưởng, bài học về kỹ năng sống, kinh doanh… từ các cuốn sách mới của tác giả trong và ngoài nước”, anh Hải chia sẻ.

Nhiều thanh thiếu niên cũng rất thích nội dung tóm tắt sách lịch sử hoặc sách nhiều tập, vì qua đó có thể nắm bắt và dễ ghi nhớ những dấu mốc quan trọng, yếu tố cốt lõi của cuốn sách, tập sách gốc. Cũng có những người đọc muốn tiếp cận bản tóm tắt sách trước để nếu thấy hứng thú, phù hợp mới quyết định mua và đọc sách bản đầy đủ... Đây là một vài ví dụ thực tế làm cơ sở ra đời hình thức sách tinh gọn.

Trên thế giới, thị trường sách tinh gọn đã hình thành từ hàng chục năm trước và đang có xu hướng phát triển mạnh, đem lại doanh thu đáng kể cho ngành Xuất bản. Song, ở Việt Nam, thị trường sách tinh gọn còn rất mới mẻ và đang bước đầu hình thành. Theo Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông), về sách in, hiện chỉ có một số sách nhiều tập dạng sách lịch sử, như bộ “Vùng đất Nam Bộ” (Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật) có 10 tập chính thức và 2 tập tổng quan, là sách tóm tắt. Nhà Xuất bản Kim Đồng, Nhà Xuất bản Văn học có xuất bản tóm lược một số tác phẩm văn học kinh điển phục vụ độc giả nhỏ tuổi…

Thời gian gần đây, trên nền tảng số, Công ty cổ phần Công nghệ Wewe thực hiện 50 tựa sách tinh gọn đăng tải miễn phí trên ứng dụng sách nói Voiz FM để quảng bá nội dung gốc. Hay trên ứng dụng sách nói Fonos của Công ty cổ phần Fonos cũng có thư mục tóm tắt sách, chứa hơn 200 tựa sách dưới dạng văn bản và âm thanh, cung cấp miễn phí cho người dùng. Chưa kể, trên các kho ứng dụng số, có khoảng 100 nền tảng cung cấp sách tinh gọn, sách tóm tắt (không đăng ký hoạt động phát hành theo quy định của Luật Xuất bản). 

Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên cho rằng, sách tinh gọn là hướng đi mới, nằm trong xu thế xuất bản toàn cầu. Sự thành công của các đơn vị làm sách tinh gọn trên thế giới đã chỉ ra tiềm năng phát triển thị trường xuất bản này tại Việt Nam. Giống như sách nói đang phát triển tại nước ta, việc đầu tư cho mảng sách tinh gọn không cản trở, mà càng mở rộng đối tượng, đáp ứng nhu cầu đa dạng và tạo thói quen đọc sách trong cộng đồng.  

Cần cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất

Cũng vì sách tinh gọn là một hướng đi mới của ngành Xuất bản, nên có nhiều vấn đề về quy trình thực hiện và bảo vệ bản quyền cho tác phẩm gốc, khiến các đơn vị hoạt động xuất bản băn khoăn khi bước vào đầu tư. Giám đốc, Tổng Biên tập Nhà Xuất bản Văn học Nguyễn Anh Vũ đặt câu hỏi: “Sách tinh gọn là một tác phẩm phái sinh. Vậy, vấn đề sở hữu trí tuệ giữa tác giả của tác phẩm gốc và tác giả của tác phẩm phái sinh được đặt ra như thế nào? Các quy định của pháp luật liệu đã đủ cơ sở để bảo đảm quyền lợi của tác giả, đồng thời tạo điều kiện để thị trường sách tinh gọn phát triển lành mạnh, bền vững?”.

Theo Phó Giám đốc, Tổng Biên tập Nhà Xuất bản trẻ Nguyễn Thành Nam, việc khai thác và thực hiện sách tinh gọn phải nhận được sự đồng ý của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm gốc. Điều này nhằm tạo điều kiện để tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả hưởng những quyền lợi hợp pháp từ công sức sáng tạo của mình, kiểm soát và bảo vệ sự nguyên vẹn của tác phẩm, tránh những việc làm xâm hại đến nội dung của tác phẩm. Tuy nhiên, hiện vấn đề quyền tác giả của sách tinh gọn ở nước ta vẫn chưa được Luật Sở hữu trí tuệ điều chỉnh cụ thể. Việc xuất bản sách và phát hành sách tinh gọn cũng có thể vi phạm quy định của Luật Xuất bản… Do đó, để phát triển sách tinh gọn đúng hướng cần sớm có hệ thống cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất, chặt chẽ.

Bên cạnh vấn đề pháp lý, việc phát triển sách tinh gọn cần nhân lực chất lượng, chuyên nghiệp để bảo đảm các tiêu chí của loại hình này. Một số đơn vị xuất bản mời chính tác giả sách tự tóm tắt tác phẩm của mình. Còn ở Công ty cổ phần Fonos, Giám đốc đối ngoại Thái Minh Châu chia sẻ, để thực hiện sách tóm tắt chuyên nghiệp, công ty đã xây dựng, tuyển chọn cẩn trọng đội ngũ cộng tác viên tham gia vào công tác tóm tắt sách. Đây là những người thích đọc, đọc nhiều sách, có công việc toàn thời gian liên quan đến việc viết và sáng tạo nội dung, như: Nhà báo, biên tập viên, sinh viên chuyên ngành văn học, ngôn ngữ...

Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên cho biết, Cục đang dự thảo hướng dẫn cụ thể cho các đơn vị thực hiện sách tinh gọn bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ và quyền lợi của các bên. Song song với đó, tinh thần hợp tác kết nối giữa các đơn vị hoạt động xuất bản rất quan trọng để phát triển sách tinh gọn lâu dài và bền vững.