Ðể gia đình thực sự là tổ ấm

Biến đổi cùng thời cuộc

Lâu nay, trong quan niệm của người Việt, gia đình luôn là tổ ấm, nơi con người nhận được sự yêu thương, chăm sóc cả về vật chất và tinh thần, nơi nuôi dưỡng và hình thành nhân cách. Tục ngữ, ca dao, dân ca Việt Nam có nhiều câu ca nói về vai trò của gia đình và khuyên nhủ mọi người chăm lo đến tổ ấm gia đình như: “Thuận vợ, thuận chồng, tát biển Đông cũng cạn”, “Anh em như thể tay chân”. “Râu tôm nấu với ruột bầu/ Chồng chan, vợ húp gật đầu khen ngon”, “Một giọt máu đào hơn ao nước lã”...

Xuất phát từ giá trị truyền thống tốt đẹp đó, bao đời nay, gia đình Việt vẫn được hình thành và phát triển, gắn kết một cách bền chặt bằng những chuẩn mực giá trị tốt đẹp như: Kính trên nhường dưới, hòa thuận, thủy chung, nghĩa tình, yêu thương đùm bọc lẫn nhau... Cũng vì lẽ đó mà với nhiều người Việt Nam, gia đình luôn là tổ ấm, là bến đỗ bình yên cho mỗi thành viên, là nơi mà ngọn lửa yêu thương luôn ngự trị và sưởi ấm cho mỗi người.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận, guồng quay gấp gáp của cuộc sống hiện đại cũng làm cho cấu trúc gia đình có sự vận động, thay đổi. Gia đình đương đại xuất hiện nhiều vấn đề mới. Mô hình gia đình truyền thống “ngũ đại đồng đường”, “tứ đại đồng đường”, “tam đại đồng đường” ngày càng ít đi. Số gia đình hạt nhân chỉ có vợ chồng và con ngày càng tăng lên. Đặc biệt, trong xã hội hiện đại đang xuất hiện ngày càng nhiều gia đình đơn thân, gia đình không con, gia đình cùng giới, kết hôn với người nước ngoài…. Đáng nói hơn, số gia đình đơn thân đang có xu hướng tăng, nhiều bà mẹ đơn thân không chỉ do hoàn cảnh xô đẩy, bất đắc dĩ phải lựa chọn cuộc sống như vậy mà có khi còn do họ tự chọn lối sống này.

Không chỉ biến đổi về cấu trúc, sự gắn kết của các thành viên trong gia đình cũng dần lỏng lẻo. Trước sự tác động của công nghệ thông tin, giao tiếp trực tiếp của những thành viên trong gia đình có chiều hướng giảm; họ không dành cho nhau thời gian, không có tiếng nói chung khiến mối quan hệ vợ chồng trở nên xa cách. Mối quan hệ giữa cha mẹ, ông bà với con cháu có biểu hiện thiếu gắn kết, do nhu cầu, sở thích cá nhân được đề cao. GS.TS Tâm lý học Nguyễn Ngọc Phú, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Khoa học Tâm lý - Giáo dục Việt Nam khẳng định: “Cuộc sống hiện đại đang đẩy xa khoảng cách giữa hai thế hệ già và trẻ trong gia đình. Thậm chí, trong nhiều gia đình hình thành xung đột giữa hai thế hệ, người trẻ cho rằng người già lạc hậu, định kiến, không theo kịp với nhịp sống hiện đại, còn người già lại cho rằng con cháu chẳng chịu nghe lời khuyên bảo của người lớn tuổi, sống vội, sống gấp. Quan hệ anh em cũng nảy sinh những bất ổn, có khi chỉ vì đồng tiền, lợi ích nhỏ nhoi mà đánh mất tình nghĩa anh em ruột thịt...”. Thiếu sự chia sẻ, không tìm được tiếng nói chung, tình cảm phai nhạt..., nhiều gia đình lâm vào cảnh ly hôn, ly thân. Đặc biệt là tại các gia đình trẻ, mối quan hệ hôn nhân trở nên dễ vỡ do bị chi phối bởi lối sống thực dụng...

Để “bão” dừng ở ngoài cánh cửa

Nhận thức được gia đình là một trong những nhân tố quan trọng quyết định sự phát triển bền vững của xã hội, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã dành nhiều sự quan tâm đến công tác gia đình. Năm 2005, Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa IX đã ban hành Chỉ thị số 49-CT/TƯ về “Xây dựng gia đình thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa”, trong đó nhấn mạnh phải tăng cường công tác giáo dục đời sống gia đình, kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam gắn với xây dựng những giá trị tiên tiến của gia đình trong xã hội phát triển. Với vai trò là tổ chức đại diện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng cho các tầng lớp phụ nữ, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam luôn xác định công tác “Vận động, hỗ trợ phụ nữ xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh” là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt. Bởi vậy, các phong trào thi đua, cuộc vận động, chương trình, đề án của Hội đều hướng tới hỗ trợ phụ nữ xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc. Đặc biệt, Cuộc vận động Xây dựng gia đình “5 không, 3 sạch” trong Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới đã tập trung hỗ trợ phụ nữ một cách toàn diện với các tiêu chí cụ thể, vừa mang lại lợi ích thiết thực cho bản thân phụ nữ, gia đình và cộng đồng, vừa là hoạt động phù hợp để phụ nữ tham gia xây dựng nông thôn mới, xây dựng đô thị văn minh. Nhằm góp phần bảo vệ tổ ấm gia đình người Việt trước những nguy cơ, thách thức, ngày 24-6-2021, Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa XIII) đã ban hành Chỉ thị số 06-CT/TƯ “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác xây dựng gia đình trong tình hình mới”. Chỉ thị xác định gia đình là tế bào của xã hội, là nơi duy trì nòi giống, là môi trường quan trọng hình thành, nuôi dưỡng và giáo dục nhân cách con người, bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống tốt đẹp, chống lại các tệ nạn xã hội, tạo nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc...

Bàn về vai trò của gia đình trong thời kỳ hội nhập, GS.TS Tâm lý học Nguyễn Ngọc Phú khẳng định, gia đình là nơi bảo tồn, lưu giữ các giá trị văn hóa của dân tộc, vì thế trong giai đoạn hội nhập và phát triển, mỗi thành viên trong gia đình không chỉ có trách nhiệm giữ gìn mà còn phải phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Để gia đình thực sự là những pháo đài, thành lũy kiên cố bảo vệ các thành viên trước sự xâm nhập của tệ nạn xã hội, trước hết, mỗi thành viên trong gia đình, đặc biệt là ông bà, cha mẹ cần phải là tấm gương sáng về đạo đức, lối sống cho con cháu noi theo. Sẽ rất khó để giáo dục trẻ khi người lớn mắc thói hư, tật xấu. Vì thế, bản thân người lớn cũng như trẻ em trong gia đình cần phải hiểu rõ và được giáo dục về các giá trị văn hóa truyền thống của gia đình, các giá trị đạo đức, lối sống nhân văn, tốt đẹp. Trong gia đình, người cao tuổi phải trở thành tấm gương về đối nhân xử thế, nếp sống thanh lịch, văn minh, là người lưu truyền và tiếp nối những giá trị truyền thống cho thế hệ sau.

Nhà giáo Nhân dân - GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, khẳng định: Bên cạnh chính sách, mô hình của Nhà nước nhằm phát huy, lan tỏa các giá trị truyền thống gia đình thì việc giáo dục về nếp sống, văn hóa ứng xử trong gia đình là vô cùng quan trọng.

Để tổ ấm không thành “tổ lạnh”, cần nhất vẫn là sự nỗ lực của từng thành viên trong gia đình. Tất cả cùng nhau thương yêu, gắn bó, giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ, tạo ra môi trường sống lành mạnh, ngăn chặn tệ nạn xã hội. Có như thế, mỗi gia đình mới thật sự là tế bào lành mạnh, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh mới.