Rút bảo hiểm xã hội một lần và những điều trăn trở

Thiệt đơn, thiệt kép

Theo quy định của pháp luật hiện hành, người lao động tham gia BHXH có thể rút BHXH một lần. Song, đây là khoản tích lũy để tuổi già có lương hưu trang trải cho cuộc sống, có bảo hiểm y tế để chăm sóc sức khỏe cùng nhiều chính sách khác, nên khi rời khỏi hệ thống BHXH, người lao động sẽ mất đi những lợi ích lâu dài.

Hơn nữa, theo Phó Trưởng ban Chính sách - Pháp luật (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) Lê Đình Quảng, việc người lao động nhận BHXH còn thiệt thòi ngay trước mắt, vì họ tự tước bỏ các quyền lợi ngắn hạn như hưởng chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Số tiền nhận về cũng ít hơn so với mức đóng. Bởi, tổng mức đóng vào Quỹ BHXH hằng năm của người lao động bằng 2,64% tháng lương, trong khi người lao động hưởng BHXH một lần được thanh toán bằng 2 tháng lương cho một năm tham gia BHXH, tức là người lao động bị mất 0,64% tháng lương mỗi năm.

Điều đáng quan tâm, khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, người lao động không được cộng nối thời gian đã đóng BHXH, nếu sau đó tham gia tiếp. Trên thực tế, không ít trường hợp từng rút BHXH một lần muốn trả lại số tiền đã nhận, chấp nhận trả lãi để được trở lại hệ thống an sinh.

Trao đổi với phóng viên Báo Hànộimới, chị Lưu Thị Hường, trú tại tại thị trấn Trạm Trôi, huyện Hoài Đức, Hà Nội cho hay: “Năm 2018, vì cần tiền làm vốn kinh doanh cửa hàng ăn uống nhỏ, nên tôi đã rút BHXH một lần sau khi đã có thời gian tham gia gần 10 năm. Sau đó, việc kinh doanh không đạt kết quả như kỳ vọng và từ đầu năm 2021 đến nay, tôi đã xin vào làm công nhân tại một nhà máy ở cụm công nghiệp Hoài Đức, tham gia BHXH lại từ đầu. Lúc này, tôi muốn trả lại số tiền đã rút trước đó kèm theo số tiền lãi trong thời gian gián đoạn để được cộng dồn số năm đóng BHXH, nhưng luật pháp hiện hành không cho phép. Nếu được chọn lại, dù khó khăn, tôi cũng không rút BHXH một lần”, chị Hường bày tỏ.

Từ kinh nghiệm bản thân, chị Lưu Thị Hường cho rằng, người lao động nên cân nhắc thật kỹ trước khi rút BHXH một lần. Việc làm này chẳng khác nào tiêu trước "của để dành" cho tuổi già. 

Dù liên tục khuyến nghị, cảnh báo việc rút BHXH một lần gây thiệt đơn, thiệt kép cho chính người lao động và các bên liên quan, song hiện nay, số người chọn phương án tiêu trước "của để dành" còn cao.

Theo BHXH Việt Nam, giai đoạn 2016-2021, cả nước có hơn 4,59 triệu người rút BHXH một lần. 6 tháng đầu năm nay, số người rút BHXH chưa giảm khi các cơ quan chức năng giải quyết cho hơn 481.000 người nghỉ việc rút bảo hiểm xã hội một lần. 

Giảm số năm đóng chưa chắc giảm số người hưởng BHXH một lần

Để giảm tình trạng rút BHXH một lần, góp phần bảo đảm an sinh cho người lao động, các cơ quan chức năng phối hợp triển khai nhiều giải pháp. Giải pháp có tính chất nền tảng, cốt yếu là hỗ trợ để người lao động tham gia BHXH, duy trì việc làm, bảo đảm đời sống, có điều kiện tham gia chính sách lâu dài.

Theo hướng này, các bên ưu tiên đào tạo, đào tạo lại nghề nghiệp cho người lao động bị ảnh hưởng bởi Covid-19, giúp họ có cơ hội việc làm bền vững hơn. Cùng với đó là hỗ trợ về đời sống cho người lao động tham gia BHXH.

Đặc biệt, thực hiện Quyết định số 08/2022/QĐ-TTg, ngày 28-3-2022, của Thủ tướng Chính phủ quy định về việc thực hiện chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động, đến nay, ngành BHXH đã xác nhận cho gần 2,7 triệu người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc thuộc diện được hỗ trợ tiền thuê nhà. Trên cơ sở xác nhận của ngành BHXH, các cơ quan chức năng đã giải ngân hỗ trợ tiền thuê nhà cho gần 300.000 người lao động, với kinh phí gần 200 tỷ đồng

Dưới góc độ xây dựng chính sách, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, Bộ tiếp tục chủ trì, phối hợp với các bên liên quan xây dựng dự thảo Luật BHXH sửa đổi với 11 nhóm chính sách mới. Một trong những sửa đổi căn cơ là giảm dần số năm đóng BHXH để người lao động hưởng lương hưu từ 20 năm hiện nay, xuống còn 15 năm và tiến tới có thể là 10 năm để nhiều người lao động có thể tiếp cận chính sách hưu trí, giảm số người rút BHXH một lần. 

Giải pháp giảm số năm đóng BHXH được nhiều người đồng tình, nhưng cũng còn không ít băn khoăn.

Anh Trần Ngọc Anh, phụ trách công tác nhân sự tại một doanh nghiệp sản xuất linh kiện điện tử, khu công nghiệp Bắc Thăng Long (huyện Đông Anh, Hà Nội) phân tích: Chẳng hạn, người lao động tham gia BHXH từ năm 20 tuổi, đến năm 35 tuổi họ có đủ số năm đóng BHXH để hưởng lương hưu. Song, theo quy định, độ tuổi nghỉ hưu của nam giới thiện nay là đủ 62 tuổi, nếu làm việc trong điều kiện nặng nhọc, độc hại thì nghỉ sớm hơn không quá 5 năm, tức là từ đủ 57 tuổi trở lên. Vậy trong khoảng thời gian hơn 20 năm, từ năm 36 tuổi đến sau 57 tuổi, nếu người lao động dừng tham gia BHXH, thì số năm họ chờ đợi để được hưởng lương hưu quá dài, đó là chưa kể không may bị tử vong trước khi đủ điều kiện hưởng lương.

Trong trường hợp thiết kế chính sách cho hưởng lương sớm hơn so với độ tuổi nghỉ hưu theo quy định, ví dụ người lao động có thời gian 15 năm đóng BHXH, họ sẽ hưởng lương hưu theo mức đóng trong 15 năm sau đó, thì thực tế sẽ có những trường hợp cuối đời không còn lương hưu. Vì thế, giảm số năm đóng BHXH để hưởng lương hưu chưa chắc đã giảm được số người rút BHXH một lần. Đó cũng là trăn trở của nhiều người khi góp ý xây dựng dự thảo Luật BHXH sửa đổi.

Trước những bất cập hiện hữu, các cơ quan chức năng cần nghiên cứu xây dựng hệ thống chính sách ngăn đà rút BHXH một lần, tăng số người tham gia theo hướng thiết thực, khả thi hơn. Về phía người lao động, có rút BHXH một lần hay không thì mỗi người nên cân nhắc kỹ thiệt hơn.