Đánh giá toàn diện bất cập trong đấu thầu tập trung, mua thuốc, trang thiết bị y tế

Dự thảo Luật được xây dựng trên cơ sở 5 nhóm chính sách trong Đề nghị xây dựng Luật đã được Quốc hội, Chính phủ thông qua gồm 10 Chương, 92 Điều. So với Luật Đấu thầu năm 2013, Luật này đã sửa đổi 85 Điều, bổ sung mới 5 Điều, giữ nguyên 2 Điều, bãi bỏ 11 Điều.

Sửa đổi, bổ sung 5 nhóm chính sách lớn

Trình bày tờ trình tóm tắt, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, những nội dung chủ yếu của dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi) gồm 5 nhóm chính sách lớn.

Thứ nhất, nhóm các quy định về phạm vi điều chỉnh và nguyên tắc áp dụng Luật Đấu thầu.

Thứ hai, nhóm các quy định sửa đổi, bổ sung nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đấu thầu, bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu.

Thứ ba, nhóm các quy định sửa đổi, bổ sung nhằm đơn giản hóa quy trình, thủ tục thực hiện hoạt động đấu thầu lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư, cắt giảm thời gian, chi phí trong hoạt động đấu thầu.

Thứ tư, nhóm các quy định sửa đổi, bổ sung nhằm thúc đẩy hoạt động đấu thầu mua sắm các sản phẩm đổi mới sáng tạo, sản xuất trong nước; tạo công ăn việc làm cho nhóm yếu thế, mua sắm xanh nhằm mục tiêu phát triển bền vững.

Thứ năm, nhóm các quy định sửa đổi, bổ sung nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà nước về đấu thầu; phòng, chống tiêu cực, tham nhũng, lãng phí trong hoạt động đấu thầu.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, đối với nhóm nội dung thứ nhất, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung quy định về công khai thông tin nhằm góp phần nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình của các bên có liên quan trong hoạt động đấu thầu, hạn chế tình trạng gian lận trong đấu thầu.

Cụ thể, công khai tất cả các thông tin trong hoạt động lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư, bao gồm cả thông tin về nội dung, kết quả thực hiện hợp đồng của nhà thầu, nhà đầu tư trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia và khuyến khích đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng khác.

Đồng thời, sửa đổi, bổ sung quy định về hình thức mua sắm trực tiếp, tự thực hiện nhằm hạn chế tình trạng áp giá cao trong mua sắm trực tiếp; khắc phục tình trạng lạm dụng hình thức tự thực hiện để giao gói thầu cho các đơn vị trực thuộc chủ đầu tư thực hiện thay vì đấu thầu rộng rãi.

Đối với nhóm thứ năm, dự thảo Luật bổ sung quy định về các trường hợp người có thẩm quyền được phép đình chỉ, không công nhận kết quả lựa chọn nhà thầu, quyết định vô hiệu đối với các quyết định của chủ đầu tư, bên mời thầu trong trường hợp phát hiện có sai phạm trong hoạt động tổ chức lựa chọn nhà thầu nhằm nâng cao giá trị, hiệu lực pháp lý của việc xử lý vi phạm trong đấu thầu.

Tránh lợi dụng, lạm dụng chỉ định thầu

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường cho biết, sau 8 năm thực hiện, Luật Đấu thầu cùng với hệ thống văn bản hướng dẫn đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn Nhà nước trên nguyên tắc cạnh tranh bình đẳng, công khai, minh bạch trong lựa chọn nhà thầu thực hiện các dự án đầu tư, mua sắm công, quản lý sử dụng vốn, tài sản của Nhà nước. Tuy nhiên, thực tiễn thi hành Luật Đấu thầu trong thời gian qua đã bộc lộ nhiều hạn chế, khó khăn, vướng mắc cần sửa đổi.

Đối với một số nội dung cụ thể,  Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách đã nêu ý kiến về 6 nhóm vấn đề với 23 nội dung. Trong đó, Thường trực Ủy ban nhận thấy các hành vi bị cấm chủ yếu quy định đối với nhà thầu; các hành vi cấm đối với người có thẩm quyền, chủ đầu tư, người có ảnh hưởng ít được quy định.

Trong dự thảo Luật đã bổ sung một điều mới về đình chỉ cuộc thầu, không công nhận kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư (Điều 16) và sửa đổi, bổ sung cơ bản quy định về hủy thầu (Điều 15) với việc trao nhiều quyền hạn cho người có thẩm quyền, chủ đầu tư. Do đó, đề nghị rà soát các hành vi cấm theo nhóm chủ thể để dễ áp dụng: Nhóm hành vi cấm chung, nhóm hành vi cấm đối với người có thẩm quyền, chủ đầu tư; nhóm hành vi cấm đối với tổ chuyên gia, tổ chấm thầu; nhóm hành vi cấm đối với nhà thầu.

Đối với một số hành vi cụ thể, nhiều đại biểu nhất trí với Thường trực Ủy ban đề nghị quy định rõ về hành vi đưa, nhận, môi giới hối lộ có thể dẫn chiếu tới quy định Bộ luật Hình sự để thống nhất áp dụng trên thực tiễn. Đồng thời, làm rõ phạm vi liên quan đến môi giới, hối lộ trong đấu thầu, hành vi thông thầu để phù hợp với thực tiễn hơn; quy định rõ về hành vi cản trở trong đấu thầu; cân nhắc quy định về hành vi “yêu cầu cụ thể về nhãn hiệu, xuất xứ hàng hóa trong hồ sơ mời thầu đối với gói thầu mua sắm hàng hóa”.

Đối với chỉ định thầu (Điều 19), dự thảo Luật quy định 11 trường hợp chỉ định thầu. Cùng với đó, đã bổ sung, mở rộng thêm nhiều trường hợp áp dụng hình thức chỉ định thầu, điều này là chưa thực sự phù hợp với mục tiêu “nâng cao tính cạnh tranh, công khai, minh bạch, hiệu quả kinh tế”.

Do vậy, nhiều đại biểu thảo luận cho rằng, cần giới hạn việc áp dụng chỉ định thầu với các trường hợp đặc thù như: Dự án cấp bách; bảo đảm bí mật liên quan đến an ninh, quốc phòng; đầu tư mua sắm thuốc, hóa chất, sinh phẩm, trang thiết bị, vật tư y tế phòng, chống dịch bệnh trong trường hợp khẩn cấp; các trường hợp đặc thù gắn với đảm bảo yêu cầu đồng bộ về công nghệ, nghiên cứu thử nghiệm, mua bán bản quyền sở hữu trí tuệ.

Nhiều đại biểu đề nghị Chính phủ rà soát cụ thể từng trường hợp, đánh giá tác động của các trường hợp này để bảo đảm mục tiêu, yêu cầu sửa đổi Luật Đấu thầu đã đặt ra, tránh việc lợi dụng, lạm dụng chỉ định thầu.

Về đấu thầu tập trung, mua thuốc, cung cấp sản phẩm, dịch vụ công, đa số ý kiến đại biểu đề nghị Chính phủ đánh giá toàn diện, sâu sắc những vướng mắc, bất cập trong việc thực hiện đấu thầu tập trung, mua thuốc, trang thiết bị y tế thời gian qua để có những quy định cụ thể hơn, hạn chế việc giao Chính phủ quy định chi tiết.

Kết thúc phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi). Đối chiếu với quy định pháp luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, dự án Luật cơ bản đủ điều kiện để trình Quốc hội tại kỳ họp thứ tư (tháng 10-2022).

Để bảo đảm chất lượng dự án Luật trình Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị Chính phủ tiếp thu các ý kiến của cơ quan thẩm tra cũng như Ủy ban Thường vụ Quốc hội về quan điểm, cách tiếp cận và giải quyết nội dung cụ thể của dự thảo Luật. Trong đó, cần rà soát để thể chế hóa các chủ trương của Đảng để hoàn thiện các nội dung liên quan việc bảo đảm cạnh tranh trong đấu thầu, ưu đãi trong lựa chọn nhà thầu… bảo đảm công khai, minh bạch, tránh lạm dụng chỉ định thầu.