Bàn về xu hướng cho thị trường lao động trong kỷ nguyên số

Trang bị kỹ năng số cho người lao động – yêu cầu quan trọng!

Hội thảo do ManpowerGroup Việt Nam phối hợp cùng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội tổ chức, nhằm chia sẻ thông tin tổng quan về xu hướng thị trường lao động dưới tác động của kỷ nguyên số và đại dịch Covid-19, bao gồm kỹ năng số cho người lao động và một số vấn đề về việc làm trong nền kinh tế việc làm tự do tại Việt Nam. 

Phát biểu mở đầu hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Bá Hoan đã đề cập ảnh hưởng của chuyển đổi số, đặc biệt dưới tác động của cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu đến thị trường lao động - việc làm trong nước. Với tỷ lệ lao động kỹ năng cao chỉ đạt 11,6%, lao động Việt Nam được đánh giá là kém cạnh tranh hơn về trình độ kỹ năng so với một số thị trường khác trong khu vực như Thái Lan, Philippines hay Malaysia. Ngân hàng Thế giới (World Bank) ước tính rằng nếu tỷ lệ lao động kỹ năng cao tại Việt Nam quá thấp và không đủ để đáp ứng với tốc độ phát triển của chuyển đổi số, khoảng 2 triệu việc làm tại nước ta sẽ bị mất đi tính đến năm 2045.

Thực tế, chuyển đổi số đã và đang thay đổi mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có lao động, việc làm, đòi hỏi người lao động phải thay đổi phương thức làm việc để có thể thích nghi và nắm bắt cơ hội; doanh nghiệp phải thay đổi cách vận hành truyền thống để phù hợp với một xã hội được chuyển đổi số; Chính phủ phải có những quyết sách linh hoạt, kịp thời và số hóa hình thức quản lý.

Theo bà Nguyễn Thị Nga, chuyên gia việc làm của Ngân hàng Thế giới, kỹ năng số bao gồm các kỹ năng, khả năng, kiến thức và thói quen làm việc cho phép con người tiếp cận và sử dụng công nghệ số. Đây là một trong những yếu tố quan trọng đối với người lao động trong bối cảnh các hình thái công việc và tính chất công việc không ngừng thay đổi. Theo thống kê tại Việt Nam, 68% công việc hiện đòi hỏi kiến thức về kỹ năng số. 

Ứng phó và thích nghi với quá trình chuyển đổi số 

Trong khuôn khổ chương trình hội thảo, các đại biểu thuộc các tổ chức và doanh nghiệp quốc tế đã chia sẻ nhiều bài học kinh nghiệm thực tiễn về bảo đảm an sinh xã hội cho người lao động trong bối cảnh mới.

Ông Andree Mangels, Tổng Giám đốc ManpowerGroup Việt Nam - doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài đầu tiên trong lĩnh vực nhân sự được Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cấp phép hoạt động từ năm 2008 với các giải pháp nhân lực toàn diện và linh hoạt bao gồm dịch vụ tuyển dụng cấp cao, dịch vụ khoán việc, cho thuê lại lao động, dịch vụ tính lương..., nhấn mạnh: “Công nghệ không ngừng thay đổi đồng nghĩa với yêu cầu liên tục cập nhật kỹ năng số cho người lao động. Doanh nghiệp cần linh hoạt áp dụng các chương trình nâng cao kỹ năng, đồng thời cũng cần xây dựng một chiến lược đào tạo có tầm nhìn dài hạn sao cho người lao động có thể đảm nhiệm tốt những công việc hiện tại và cả những vị trí sẽ xuất hiện trong tương lai”.

Đã có không ít lo ngại về việc chuyển đổi số tạo ra biến động trong thị trường lao động, đặc biệt ở những quốc gia có năng suất lao động thấp và chủ yếu dựa vào gia công, lắp ráp. Tuy vậy, cũng có nhiều nhận định tích cực, đơn cử như Ngân hàng Thế giới cho rằng số lượng việc làm mới do quá trình chuyển đổi số tạo ra sẽ nhiều hơn gấp 7 lần so với số việc làm bị mất đi. Đến năm 2045, ước tính có khoảng 10 triệu việc làm mới được tạo ra, chủ yếu trong các ngành dịch vụ hiện đại, và một số lượng việc làm mới trong lĩnh vực sản xuất.

Ngân hàng Thế giới cũng cảnh báo điều này phụ thuộc vào thực tế lực lượng lao động trong nước có đủ kỹ năng phù hợp thông qua các nền tảng số hay không, trong bối cảnh nguy cơ mất đi các việc làm truyền thống có thể xảy ra ngay lập tức.

Bên cạnh đó, việc bảo đảm an sinh xã hội cho người lao động dưới tác động của chuyển đổi số cũng là một vấn đề nổi cộm. Kết quả khảo sát trực tuyến của Tổ chức Lao động quốc tế cho thấy một tỷ lệ rất nhỏ người được hỏi (khoảng 20%) trong số những người lao động làm việc trên nền tảng số cho biết họ được bảo hiểm về thương tật, thất nghiệp, hoặc hưởng lương hưu, trợ cấp hưu trí tuổi già (bao gồm cả chương trình hưu trí công và tư).

Với Việt Nam, sự bùng nổ ứng dụng công nghệ số, thiết bị thông minh và xu hướng ứng dụng robot vào sản xuất hiện nay đang đặt ra thách thức đối với thị trường lao động Việt Nam. Thứ trưởng Nguyễn Bá Hoan cho biết, để phát triển thị trường lao động thích ứng với quá trình chuyển đổi số, trong những năm qua, ngành Lao động - Thương binh và Xã hội đã tập trung thực hiện nhiều giải pháp trọng tâm.

Có 3 nhóm giải pháp trọng tâm: Áp dụng công nghệ, số hóa trong việc kết nối cung cầu lao động; Tăng cường hoạt động tư vấn, giới thiệu việc làm của các Trung tâm dịch vụ việc làm trên cả nước; Ưu tiên nâng cao kỹ năng nghề cho người lao động đáp ứng yêu cầu mới. Kết quả đạt được từ các giải pháp trên đã giúp tỷ lệ lao động có bằng, chứng chỉ từ sơ cấp trở lên liên tục tăng qua các năm (tỷ lệ qua các năm 2019, 2020, 2021 và 2022 lần lượt là 22,37%; 24,6%; 26,1% và 26,2%).

Quá trình số hóa nhanh chóng quy trình tuyển dụng, hướng đến tuyển dụng trực tuyến, đánh giá trực tuyến, và thậm chí là quy trình tiếp nhận và đào tạo nhân viên mới cũng diễn ra trực tuyến đang ngày càng phổ biến.

Cùng với những xu hướng này, Việt Nam cũng đã nhanh chóng chuyển sang hình thức làm việc từ xa và hình thức làm việc linh hoạt (kết hợp giữa làm việc tại văn phòng và từ xa). Xu hướng việc làm này nhiều khả năng sẽ là một phần tất yếu của giai đoạn bình thường mới và sẽ còn tiếp diễn trong thời gian tới.