Nguy cơ ngộ độc vì ăn côn trùng lạ

Suy đa tạng, ngộ độc do ăn sâu ban miêu, ve sầu 

Trong quá trình làm vườn, một người đàn ông (34 tuổi ở Bình Thuận) đã đào được xác nhộng ve sầu có hình thù giống với đông trùng hạ thảo. Nghĩ rằng, đây là loại dược liệu quý nên nam bệnh nhân đã mang về ăn. Sau đó, bệnh nhân xuất hiện mệt mỏi, đau đầu, đau bụng, buồn nôn, nôn ói rất nhiều và được người nhà đưa đến Bệnh viện Đa khoa khu vực Nam Bình Thuận. Tại đây, các bác sĩ đã tiến hành sơ cứu và chuyển bệnh nhân đến Bệnh viện Chợ Rẫy (thành phố Hồ Chí Minh).

Sau 5 ngày xảy ra trường hợp trên, tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn tiếp nhận bệnh nhân N.V.C (35 tuổi, ở Lạng Sơn) vào viện trong tình trạng kích thích vật vã, đau nhiều vùng hạ vị và hai bên thắt lưng. Kèm theo đó, bệnh nhân còn bị nôn khan, buồn nôn nhiều; phồng rộp niêm mạc vùng lưỡi, nước tiểu đỏ. Trước khi vào viện 6 giờ đồng hồ, người bệnh có ăn 4-5 con côn trùng không rõ loại. Sau khi ăn, người bệnh xuất hiện các dấu hiệu trên và được người nhà đưa đi cấp cứu.

Tại bệnh viện, sau khi thực hiện các xét nghiệm, bác sĩ chẩn đoán, bệnh nhân C. bị ngộ độc, suy đa tạng do ăn sâu ban miêu. Ngay lập tức bệnh nhân được xử trí theo phác đồ ngộ độc của Bộ Y tế. Các bác sĩ tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh cũng đã hội chẩn trực tiếp với chuyên gia Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai). Sau đó, thống nhất chuyển người bệnh đến Bệnh viện Bạch Mai để tiếp tục điều trị.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, trung tâm đã từng tiếp nhận bệnh nhân cấp cứu vì đau bụng, rát miệng, họng, nôn ra máu... do ăn sâu ban miêu. Những trường hợp ngộ độc thường do bắt sâu ban miêu về chế biến thành món ăn. Ngộ độc sâu ban miêu tuy gặp không nhiều nhưng rất nặng nề, tỷ lệ tử vong rất cao. Độc tố của sâu ban miêu là cantharidin, rất độc, gây hủy hoại các tổ chức, cơ quan trong cơ thể. Bệnh nhân ngộ độc sâu ban miêu thường bị tổn thương đa cơ quan, tụt huyết áp, suy hô hấp… và tỷ lệ tử vong lên đến hơn 50%.

Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) nhiều lần cảnh báo về hiện tượng ngộ độc, thậm chí tử vong do ăn côn trùng. Theo cảnh báo, tại Việt Nam, việc sử dụng cào cào, châu chấu, nhộng tằm, dế, ong, mối, nhộng ve sầu, sâu cây chít, sâu cây dâu, sâu cây sắn dây... làm thức ăn diễn ra thường xuyên. Trong khi đó, người dân ít chú ý đến tác hại của việc này nên thường xuyên sử dụng, Ở nhiều nơi, thậm chí người dân còn chế biến côn trùng thành những món “đặc sản” như bọ cạp chiên, châu chấu sốt sa tế, bọ xít rang lá chanh, trứng cà cuống phơi khô để làm bánh ngọt, dế chiên... Tuy nhiên, việc sử dụng những món ăn độc, lạ này tiềm ẩn những hậu quả khôn lường, có thể ảnh hưởng đến tính mạng của người sử dụng.

Về nguyên nhân ngộ độc, theo Cục An toàn thực phẩm, thường là do sử dụng côn trùng đã chết (sinh ra độc tố); hoặc do các loại côn trùng có sẵn độc tố trong cơ thể và độc tố này không bị phá hủy ở nhiệt độ chế biến. Thậm chí, nguyên nhân gây độc còn do cơ địa người ăn mẫn cảm với protein lạ trong côn trùng. Triệu chứng ngộ độc nhiều hay ít, nhẹ hay nặng tùy theo loại độc tố trong côn trùng, tổng lượng đã ăn vào và do cơ địa người ăn. Riêng với người già, người có uống rượu, phụ nữ có thai, trẻ em... thường bị nặng hơn. Dấu hiệu ngộ độc thường là buồn nôn, nôn, run tay chân. Một số trường hợp nặng thì nôn nhiều, co giật tay chân, chóng mặt, cứng hàm, kích thích vật vã, khó thở, ý thức lơ mơ, hôn mê, sẩn ngứa, ban dạng mảng toàn thân... và có thể tử vong.

Các cách phòng ngộ độc với côn trùng lạ

Theo khuyến cáo của các chuyên gia, sâu và bọ xít có nhiều loài khác nhau, trong đó nhiều loài có chất độc. Thông tin y học về độc tính của các loài sâu, bọ xít hiện nay còn ít. Trong đó có rất ít loài sâu, bọ xít được khoa học chứng minh là an toàn để ăn. Riêng đối với ve sầu, dù đây là loài côn trùng không có độc tố nhưng do sống khá lâu trong lòng đất nên rất dễ bị nhiễm vi khuẩn hay các loài nấm độc ký sinh trên cơ thể. Khi sử dụng ve sầu làm thức ăn cũng tiềm ẩn nhiều yếu tố dị ứng. Vì vậy, người dân nên hạn chế và dần loại bỏ thói quen ăn ve sầu để tránh nguy cơ ngộ độc, gây nguy hại đến tính mạng.

Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cũng đưa ra khuyến cáo, mọi người tuyệt đối không ăn các loại nhộng, ấu trùng, côn trùng lạ đã bị chết hoặc có hình dạng, màu sắc khác lạ với tự nhiên. Ngoài ra, không nên sử dụng các loại côn trùng lạ để chế biến thành các món ăn tái, sống, hoặc ngâm rượu để uống... Đặc biệt, những người có cơ địa dị ứng cần thận trọng khi ăn, nếu nghi ngờ thì không ăn.

Với những món ăn “độc lạ”, theo Cục An toàn thực phẩm, người dân cần cẩn trọng, không nên nghe kinh nghiệm “đồn thổi”, truyền miệng để chế biến, làm thức ăn. Để phòng tránh ngộ độc, bên cạnh một vài dạng sâu đã được biết rõ ràng có thể dùng làm thực phẩm (ví dụ nhộng tằm), người dân tuyệt đối không được sử dụng bọ xít và sâu làm thực phẩm hoặc cho vào vị thuốc dù chế biến bằng bất kỳ cách nào. Trong trường hợp sau khi ăn mà có các biểu hiện, triệu chứng khác thường, người dân cần đến ngay các cơ sở y tế để được khám, điều trị kịp thời. Nếu phải đi bắt sâu, người dân chú ý sử dụng đầy đủ đồ bảo hộ lao động, tránh tiếp xúc trực tiếp với da, đặc biệt là mắt. Khi phát hiện thấy có những biểu hiện bất thường thì cần đến ngay các cơ sở y tế gần nhất.