Kinh tế Nhật Bản tạm “thoát hiểm”

Theo các số liệu thống kê sơ bộ, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nhật Bản trong quý I-2016 tăng 0,4% so với quý IV-2015 và tăng 1,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Chỉ số tiêu dùng cá nhân - vốn chiếm tới 60% GDP của nước này - trong quý I-2016 đã tăng 0,5% so với quý IV-2015. Trong ba tháng cuối năm 2015, chỉ số này giảm 0,8% so với quý trước đó. Kim ngạch xuất khẩu của Nhật Bản cũng tăng 0,6%, sau khi đã suy giảm 0,8% trong quý IV-2015.

Tuy nhiên, mức độ tăng trưởng trên chưa mang lại nhiều hy vọng phục hồi cho nền kinh tế lớn thứ ba thế giới. Một số dấu hiệu không mấy lạc quan đối với kinh tế Nhật Bản đã xuất hiện trong quý đầu tiên của năm 2016. Trong đó, chi tiêu vốn công ty - được Chính phủ của Thủ tướng Shinzo Abe coi là chìa khóa thúc đẩy nền kinh tế - giảm 1,4% trong bối cảnh đà tăng trưởng ở các nền kinh tế đang nổi lên giảm tốc và thị trường tài chính thế giới nhiều biến động. Các nhà hoạch định chính sách của Nhật Bản còn phải đối mặt với những thách thức lớn trong những nỗ lực để kéo nền kinh tế lớn thứ hai Châu Á thoát khỏi tình trạng ảm đạm. Có thể kể đến một số khó khăn như việc nền kinh tế Trung Quốc - đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản - đang tăng trưởng chậm lại hay các doanh nghiệp Nhật Bản bị gián đoạn nguồn cung sau một loạt trận động đất tháng 4 vừa qua… Do đó trên thực tế, vẫn còn nhiều vấn đề cần lưu tâm đằng sau số liệu kinh tế quý I.

Về danh nghĩa, tiêu dùng cá nhân trong nước của Nhật Bản trong quý I đã giảm 0,1% so với quý trước, cho thấy niềm tin tiêu dùng vẫn đang yếu kém. Chỉ số niềm tin tiêu dùng trong tháng 4 đã giảm 0,9%. Các số liệu thống kê mới nhất cũng cho thấy, các doanh nghiệp không sẵn sàng tăng đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh - điều mà Chính phủ Nhật Bản kỳ vọng sẽ là động lực để giúp nền kinh tế phục hồi. Nhà kinh tế cấp cao Hidenobu Tokuda tại Viện Nghiên cứu Mizuho cho biết, số liệu tăng trưởng GDP có thể sẽ gây áp lực cho Thủ tướng S.Abe quyết định trì hoãn kế hoạch tăng thuế doanh thu vào năm tới và sẽ tung ra gói kích thích tài chính bổ sung trị giá ít nhất 5.000 tỷ yên. Ông Hidenobu Tokuda cũng hy vọng Ngân hàng trung ương Nhật Bản sẽ nới lỏng chính sách hơn nữa trong tháng 7 để hỗ trợ tăng trưởng yếu và kiềm chế lạm phát. Sau các dữ liệu cho thấy nền kinh tế tiếp tục phục hồi khiêm tốn, Bộ trưởng Kinh tế Nobuteru Ishihara cho rằng Chính phủ đã sẵn sàng đưa ra "chính sách phản ứng linh hoạt" với những rủi ro như biến động thị trường và nhu cầu yếu tại các nền kinh tế mới nổi.

Theo phân tích của các chuyên gia kinh tế, kế hoạch cải cách nền kinh tế mà Thủ tướng S.Abe khởi xướng (được biết đến với tên gọi Abenomics) nhiều khả năng sẽ không giúp Nhật Bản thoát khỏi vũng lầy tăng trưởng chậm chạp khi rủi ro giảm phát kéo dài và tăng trưởng đầu tư yếu vẫn phủ bóng lên nền kinh tế nước này. Đồng yên đã tăng giá đáng kể so với đồng USD trong năm nay, gây tổn thương cho hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp Nhật Bản. Toyota - nhà sản xuất ô tô hàng đầu của Nhật Bản - đã cảnh báo việc đồng yên mạnh hơn so với kỳ vọng sẽ ăn vào lợi nhuận của doanh nghiệp này. Bên cạnh đó, Abenomics cũng chưa hoàn toàn giúp Nhật Bản ra khỏi nguy cơ giảm phát.

Ngân hàng trung ương Nhật Bản đã nhiều lần phải lùi thời điểm hoàn thành mục tiêu đưa lạm phát lên 2%. Theo nhà kinh tế Dario Perkins thuộc Lombard Street Research, Abenomics đã được sử dụng nhằm thúc đẩy hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp trong bối cảnh đồng yên suy yếu. Tuy nhiên, chuyên gia này cho rằng, chính sách nới lỏng tiền tệ quá mạnh cho đến nay là chưa đạt được thành công như mong đợi. Ngay cả các doang nghiệp lớn ở Nhật Bản cũng chưa sẵn sàng mở rộng đầu tư. Số liệu thống kê cho thấy, các doanh nghiệp đang có thiên hướng nắm giữ tiền mặt. Trong năm 2015, lượng tiền mặt mà các doanh nghiệp Nhật Bản nắm giữ đã tăng 32,4% so với 10 năm trước đây, trong khi các khoản đầu tư vào tài sản cố định chỉ tăng 16,3%.

Trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều bất ổn, những dấu hiệu tăng trưởng trong quý I dù đã "cứu" Nhật Bản khỏi một cuộc suy thoái trầm trọng. Dù vẫn còn những nỗi lo lắng nhưng tín hiệu vui từ đất nước Mặt trời mọc đang mang đến sự khích lệ cho bầu không khí nặng nề của kinh tế toàn cầu.