Khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN trong bảo đảm hòa bình, an ninh khu vực

Tại các phiên họp của hội nghị diễn ra trong ngày 20-5, các nhà lãnh đạo cấp cao ASEAN và Nga đã trao đổi về tình hình khu vực và quốc tế, kiểm điểm quan hệ Đối thoại ASEAN - Nga trong 20 năm qua và những định hướng lớn cùng các biện pháp cụ thể nhằm đưa quan hệ đối tác lên tầm cao mới. Hai bên đánh giá cao những kết quả tích cực cụ thể sau 20 năm quan hệ đối tác đối thoại, việc thực hiện Tuyên bố chung ASEAN - Nga về quan hệ Đối tác toàn diện và tiến bộ, Kế hoạch Hành động toàn diện giai đoạn 2005-2015. Về chính trị - an ninh, Nga đã tích cực tham gia vào tất cả các diễn đàn, tiến trình khu vực quan trọng do ASEAN khởi xướng và dẫn dắt, đóng vai trò ngày càng quan trọng đối với hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực. Về kinh tế, thương mại hai chiều tăng hơn 5 lần trong 10 năm qua, đạt trên 20 tỷ USD, lượng khách du lịch Nga đến ASEAN tăng gần 20 lần, lên khoảng 2,5 triệu, số khách từ ASEAN sang Nga cũng tăng đáng kể trong những năm gần đây. Để tạo khuôn khổ và cơ sở vững chắc cho việc tăng cường hợp tác ASEAN - Nga trong thời gian tới, hội nghị đã thông qua Tuyên bố Sochi và ghi nhận 5 văn kiện quan trọng gồm Kế hoạch Hành động toàn diện ASEAN - Nga giai đoạn 2016-2020, Báo cáo khuyến nghị chính sách của Nhóm các Nhân vật nổi tiếng ASEAN - Nga, Kế hoạch hành động ASEAN - Nga về Khoa học, Công nghệ và Đổi mới, Báo cáo tình hình thực hiện Chương trình làm việc về thương mại và đầu tư ASEAN - Nga giai đoạn 2016-2020, và Chương trình làm việc ASEAN -Nga về hợp tác nông nghiệp và an ninh lương thực.

Các nhà lãnh đạo ASEAN và Nga chia sẻ quan tâm, tầm quan trọng và lợi ích chung của việc bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh an toàn hàng hải và hàng không ở Biển Đông đối với hòa bình và phát triển ở khu vực và thế giới; đề cao lập trường nguyên tắc của ASEAN giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS), không sử dụng và đe dọa sử dụng vũ lực, tự kiềm chế, không có các hành động làm phức tạp thêm tình hình, thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm hoàn tất Bộ quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC).

Trong khuôn khổ hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN và Nga đã tiếp các đại diện doanh nghiệp ASEAN và Nga tham dự Diễn đàn Doanh nghiệp ASEAN - Nga, gặp đại diện của Ủy ban hợp tác Á - Âu (EAEU), Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SCO) và Ban Thư ký ASEAN về tiến trình hội nhập kết nối kinh tế Á - Âu với khu vực Đông Nam Á.

Phát biểu tham luận tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao sáng kiến của Tổng thống V.Putin và ý nghĩa tổ chức Hội nghị Cấp cao kỷ niệm ASEAN - Nga để trao đổi về phương hướng hợp tác trong bối cảnh quốc tế, khu vực tiếp tục đan xen nhiều thuận lợi và không ít khó khăn thách thức đối với an ninh, phát triển của cả ASEAN và Nga, nhấn mạnh hai bên có lợi ích chung và nhu cầu cần đẩy mạnh hơn nữa quan hệ đối thoại trong thời gian tới. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đề xuất các định hướng hợp tác lớn bao gồm tăng cường hợp tác chính trị - an ninh, nhất là trong lĩnh vực an ninh biển, chống khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia; hai bên đẩy mạnh đối thoại, phối hợp tại các diễn đàn, cơ chế an ninh do ASEAN giữ vai trò chủ đạo và đề nghị Nga ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN ở khu vực; thúc đẩy quan hệ kinh tế thương mại, đầu tư, năng lượng và du lịch, trong đó có việc đàm phán Hiệp định Thương mại tự do ASEAN -Nga, kết nối doanh nghiệp. Đề nghị Nga hỗ trợ Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN, Sáng kiến Hội nhập ASEAN cũng như các chương trình phát triển Tiểu vùng Mê Kông. Đồng thời đề nghị Nga cùng các nước ASEAN tăng cường hợp tác văn hóa - xã hội, ưu tiên phát triển giáo dục, khoa học công nghệ, giao lưu văn hóa, trao đổi sinh viên và thanh niên, ứng phó biến đổi khí hậu và phòng chống thiên tai.

Về vấn đề Biển Đông, Thủ tướng nhấn mạnh hòa bình, an ninh ở Biển Đông có ý nghĩa thiết yếu đối với hòa bình, an ninh khu vực và toàn cầu, do vậy cần bảo đảm an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không; không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực; giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển 1982; tuân thủ đầy đủ và hiệu quả DOC ký năm 2002, sớm tiến tới COC. Các nước ASEAN đã có các tuyên bố bày tỏ sự lo ngại sâu sắc, cho rằng các hành động đơn phương sẽ làm thay đổi nguyên trạng tình hình ở Biển Đông, trái với DOC cũng như luật pháp quốc tế, làm gia tăng căng thẳng, xói mòn lòng tin, đe dọa hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông. Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh yêu cầu cấp bách là các quốc gia liên quan kiềm chế, ngưng các hành động đơn phương, không quân sự hóa, thúc đẩy các cuộc đối thoại và thương lượng để giải quyết tranh chấp và sớm có kết quả thực chất về xây dựng COC, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý quốc tế, tăng cường các biện pháp xây dựng lòng tin và ngoại giao phòng ngừa. Thủ tướng đánh giá cao vai trò và những đóng góp xây dựng của Nga vào hòa bình, an ninh, hợp tác ở Đông Nam Á trong nhiều năm qua và mong muốn Nga tiếp tục ủng hộ việc duy trì hòa bình, an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không và giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông trên cơ sở luật pháp quốc tế và các thỏa thuận khu vực.

• Cùng ngày, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã có các cuộc gặp song phương với Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long, Thủ tướng Malaysia Najib Tun Rajak, Thủ tướng Thái Lan Prayuth Chan-ocha. Tại các cuộc gặp, các vị lãnh đạo ASEAN cam kết cùng các vị lãnh đạo Việt Nam tiếp tục mọi nỗ lực để đưa quan hệ song phương giữa Việt Nam với các nước này lên một tầm cao mới.

Về vấn đề khu vực, các vị lãnh đạo nhất trí tăng cường đoàn kết và duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong các vấn đề lớn liên quan đến hòa bình, an ninh, lợi ích của mỗi nước và của khu vực; khẳng định tầm quan trọng của việc bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông, thực hiện DOC và sớm ký kết COC cũng như giải quyết các tranh chấp trên biển dựa trên luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982.

• Trước đó, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã có các cuộc gặp song phương với Thủ tướng Chính phủ Vương quốc Campuchia Samdech Techo Hun Sen, Tổng thống Indonesia Joko Widodo và Tổng thống Myanmar Htin Kyaw.

Tại cuộc gặp Thủ tướng Campuchia Samdech Techo Hun Sen, hai Thủ tướng nhất trí làm sâu sắc hơn nữa mọi lĩnh vực hợp tác, nhất là về thương mại, đầu tư, du lịch, đồng thời tiếp tục các nỗ lực để giải quyết những vấn đề còn tồn tại như công tác phân giới cắm mốc biên giới trên đất liền, vấn đề địa vị pháp lý cho Việt kiều tại Campuchia và việc tháo gỡ khó khăn về cơ chế, chính sách cho các nhà đầu tư Việt Nam tại Campuchia.

Tại cuộc gặp Tổng thống Indonesia Joko Widodo, hai nhà lãnh đạo khẳng định tầm quan trọng của việc bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông, thực hiện DOC và sớm ký kết COC cũng như giải quyết các tranh chấp trên biển dựa trên luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982.

Tại cuộc gặp Tổng thống Myanmar Htin Kyaw, hai bên cho rằng cần thúc đẩy và duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong các vấn đề an ninh, lợi ích chiến lược ở khu vực, bao gồm cả Biển Đông; đẩy mạnh hợp tác tại các cơ chế tiểu vùng như GMS, ACMECS, CLMV.