Cuba bình thường hóa quan hệ với EU: Mở toang cánh cửa hội nhập

Quan hệ giữa hai bên trở nên căng thẳng sau khi EU áp đặt hàng loạt quy định giới hạn quan hệ thương mại và ngoại giao với Cuba năm 1996. Năm 2003, EU chính thức đình chỉ quan hệ với Cuba. Sau nhiều nỗ lực của hai bên, các cuộc thương lượng song phương về Hiệp định khung bắt đầu được triển khai từ tháng 4-2014, dựa trên nguyên tắc bình đẳng và tôn trọng như hai bên đã thỏa thuận, sau khi tái thiết lập đối thoại chính trị vào năm 2008. Các cuộc đàm phán bình thường hóa quan hệ song phương được "tăng tốc" khi Cuba và Hoa Kỳ đạt được thỏa thuận lịch sử để nối lại quan hệ ngoại giao đã gián đoạn hơn 50 năm. Kể từ sau cuộc đàm phán đầu tiên vào tháng 4-2014, đến nay EU đã hỗ trợ Cuba 110 triệu USD để phát triển nông nghiệp bền vững cùng các mục tiêu kinh tế khác.

Lễ ký diễn ra sáng 12-3 (giờ Hà Nội) tại trụ sở Bộ Ngoại giao Cuba giữa hai trưởng phái đoàn đàm phán gồm Thứ trưởng Ngoại giao Cuba Abelardo Moreno và Phó Tổng thư ký các vấn đề kinh tế và toàn cầu của cơ quan đối ngoại EU Cristian Leffler, trước sự chứng kiến của Ngoại trưởng nước chủ nhà Bruno Rodriguez và Đại diện cấp cao của EU về Đối ngoại và An ninh Federica Mogherini. Hài lòng về kết quả trên, bà Mogherini tuyên bố thỏa thuận mới sẽ mở ra một thời kỳ mới trong quan hệ giữa hai bên, thời kỳ của đối thoại và hợp tác đúng như tên của văn bản khung này, đồng thời nhấn mạnh quan hệ lịch sử mật thiết, sâu rộng gắn liền Cuba và Châu Âu. Đánh giá cao kết quả vừa đạt được, Ngoại trưởng Cuba Rodriguez nhấn mạnh trong các cuộc đàm phán vừa qua và với việc ký kết, La Habana đã chứng minh luôn sẵn sàng đối thoại cởi mở về mọi đề tài, trên nguyên tắc tôn trọng chủ quyền và tự do lựa chọn của mỗi dân tộc. Ông Rodriguez cũng khẳng định văn bản mới ký kết có tính chất bao trùm hơn và vượt qua "Lập trường chung Châu Âu", một chính sách có tính chất can thiệp nội bộ mà EU áp dụng từ năm 1999 theo xu thế thắt chặt cấm vận mà Mỹ thúc đẩy từ năm 1996 và từng được coi là cản trở chính trong việc bình thường hóa quan hệ giữa hai bên.

Thỏa thuận vừa được ký kết giữa EU và Cuba diễn ra chưa đầy chục ngày trước chuyến thăm lịch sử đến Cuba, từ ngày 20 đến 22-3, của Tổng thống Mỹ Barack Obama. Đây sẽ là chuyến thăm chính thức đầu tiên của một Tổng thống Mỹ tới Cuba trong suốt 88 năm qua nhằm thúc đẩy quan hệ thương mại sau khi xoa dịu căng thẳng từ năm 2014 và tuyên bố bình thường hóa quan hệ cũng như nối lại quan hệ ngoại giao trong năm 2015. Việc bình thường hóa quan hệ Mỹ - Cuba cùng sự hứa hẹn phát triển kinh tế trên quốc đảo này đã thu hút sự quan tâm của dư luận EU. Bởi trước ngày 11-3, Cuba là nước duy nhất tại Mỹ Latinh chưa ký thỏa thuận trên với EU dù đã có mối quan hệ kinh tế, thương mại với 15 quốc gia thành viên của khối. Lâu nay, nhiều quốc gia thành viên EU vẫn duy trì quan hệ song phương và coi Cuba là đối tác thương mại quan trọng. Một số thành viên EU còn cảnh báo nếu không bình thường hóa quan hệ với Cuba, các doanh nghiệp EU có thể gặp bất lợi trong cạnh tranh với Mỹ tại thị trường này. Hiện EU là đối tác thương mại thứ hai, nhà đầu tư lớn nhất và thị trường du lịch lớn thứ ba của "hòn đảo tự do". Trao đổi thương mại của EU với Cuba đã đạt hơn 2 tỷ euro, trong đó xuất khẩu Cuba đạt 462 triệu euro.

Cùng với những tiến triển trong quan hệ Mỹ và Cuba, thế giới tiếp tục được chứng kiến những bước tiến mới trong quan hệ giữa EU và quốc đảo này. Như một minh chứng cho sự khởi đầu tốt đẹp của quan hệ hai bên, sau lễ ký, EU thông báo sẽ cấp thêm một khoản viện trợ trị giá 10 triệu euro cho Cuba. Chính quyền Tổng thống B.Obama dự kiến sẽ công bố các biện pháp nới lỏng hạn chế đi lại và thương mại với Cuba vào ngày 17-3 tới. Đây sẽ là những cam kết có ý nghĩa giúp quốc đảo Caribe nhanh chóng hội nhập với thế giới sau nhiều năm bị bao vây cấm vận.