Thế nào là xung đột pháp luật?

Hỏi:Trong một số văn bản pháp luật có liên quan đến nước ngoài, thường có khái niệm xung đột pháp luật. Vậy, khi nào thì xảy ra xung đột pháp luật ?

Trả lời: Hiện tượng xung đột pháp luật là đặc thù của tư pháp quốc tế. Bởi vì tư pháp quốc tế là những quan hệ pháp luật có yếu tố nước ngoài. Mỗi nước lại có hệ thống pháp luật riêng khi điều chỉnh những sự kiện pháp lý. Chẳng hạn, về độ tuổi kết hôn, ở Việt Nam là 18 tuổi với nữ, 20 tuổi với nam, nhưng ở Trung Quốc thì tuổi này là 20 và 22, còn ở Pháp là 16 và 18, riêng nước Anh thì cả nam và nữ đều là 16.

Sự khác nhau trong hệ thống pháp luật của các quốc gia không chỉ do chế độ chính trị khác nhau, mà còn do những chi phối về phong tục, tập quán, về trình độ phát triển, dù hai quốc gia đó có cùng chế độ chính trị. Với cùng một sự kiện pháp lý, mỗi quốc gia lại có những quy định điều chỉnh khác nhau, thì gọi là xung đột pháp luật.

Xung đột pháp luật chỉ nảy sinh trong các quan hệ dân sự (theo nghĩa rộng) có yếu tố nước ngoài, như hôn nhân - gia đình, hàng hóa, tài sản, lao động…

Không thể có xung đột pháp luật trong các quan hệ về hình sự, hành chính, tố tụng. Vì các hệ thống pháp luật này mang tính chất tuyệt đối về lãnh thổ. Nghĩa là, các đạo luật thuộc những lĩnh vực trên, được ban hành để bảo vệ an ninh và trật tự công cộng của quốc gia, nên tất cả mọi người sinh sống trên lãnh thổ của quốc gia đó đều phải thi hành, dù họ mang quốc tịch của quốc gia nào. Như vậy, trong quan hệ hình sự, hành chính, tố tụng, không có trường hợp nào được áp dụng luật nước ngoài để điều chỉnh.

Khi các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài gặp phải những xung đột pháp luật, các quốc gia thường có hai phương pháp xử lý. Một là, cùng thỏa thuận, thống nhất ban hành những quy định cụ thể để giải quyết tình huống thông qua các điều ước song phương, hoặc đa phương. Hai là chọn luật của một trong hai quốc gia có xung đột pháp luật để áp dụng, theo các quy định của văn bản luật pháp quốc tế, như Công ước, Hiệp định tương trợ tư pháp… Phương pháp thứ hai được gọi là áp dụng quy phạm xung đột để giải quyết xung đột.

HNM