Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ - “Hồi sinh” một địa chỉ văn hóa trăm năm tuổi

Trong lịch sử có lưu lại, số nhà 50 - phố Đào Duy Từ, từng là nền cũ của rạp hát Sán Nhân Đài , sau đổi tên là Lạc Việt (được xây dựng vào khoảng những năm đầu TK XX). Thời kỳ đầu rạp chuyên về sân khấu chèo là 1 trong 2 rạp lớn nhất Hà Nội thời bấy giờ. Sau cách mạng, khi các gánh chèo ít còn hoạt động, rạp hát dần trở thành nơi cư trú của nhiều hộ dân, rồi bị phá hủy gần hết trong một vụ hỏa hoạn vào năm 1989.

Sau gần 30 năm, từ năm 2013, UBND quận Hoàn Kiếm đã lập dự án quyết định đầu tư hơn 60 tỷ đồng để di dời các hộ dân bám trụ tại diện tích vẫn được gọi là "khu nhà cháy" này. Đồng thời hợp tác với các chuyên gia đến từ Toulouse (Pháp) để xây dựng nên “Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ” với mục tiêu quảng bá các giá trị di sản. Công trình này được hoàn thành vào tháng 6-2014.

Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội nằm trên diện tích 458m2, có tổng diện tích sàn là 1265m2 và nằm trong khu dân cư phố cổ Hà Nội. Khi thực hiện xây dựng Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội, các chuyên gia kiến trúc của Pháp và Việt Nam vẫn tuân thủ chặt chẽ các nguyên tắc về bảo tồn, giữ lại đường nét hình dáng của công trình cũ thể hiện trên vật liệu mới. Vì thế công trình vẫn tái hiện lại kiến trúc nhà truyền thống trong khu phố cổ Hà Nội.

Nhận xét về thiết kế mới của Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ, nhà sử học Dương Trung Quốc cho biết, "Thực tế, việc bảo tồn với tư duy uyển chuyển, linh hoạt như vậy khá phổ biến tại các nước phát triển, chúng ta hoàn toàn có thể vừa lưu giữ những tư liệu về một phố cổ Hà Nội trong quá khứ, vừa nghiên cứu tìm ra những phương án bảo tồn hợp lý, mang dấu ấn của nhịp sống hiện đại như trường hợp này".

KTS Nguyễn Hoàng Long (Viện Quy hoạch Kiến trúc đô thị và nông thôn), người tham gia lập đồ án bảo tồn Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ, cho biết: "Khi thực hiện dự án, chúng tôi đã thuyết phục các chuyên gia bảo tồn khá lâu để đạt được sự đồng thuận về kiến trúc này. Sự thực, biến dạng theo thời gian, không tài liệu nào lưu giữ được kiến trúc nguyên bản của rạp Lạc Việt trong lịch sử, nên việc phục dựng hệt như cũ là bất khả thi" - Kiến trúc mới vừa đảm bảo được công năng sử dụng của Trung tâm, vừa gợi sự kết nối với quá khứ nhưng vẫn tránh được lối mòn theo kiểu... giả cổ đầy cứng nhắc".

Điểm nổi bật về kiến trúc của Trung tâm mới chính là hình dáng tương đối trẻ trung và hiện đại. Với hệ thống cột và khung kính trên cao, kiến trúc này được coi là mô phỏng lại hình dáng nhà ống trong phố cổ Hà Nội, với các sân trong, cây xanh và những giếng trời lấy ánh sáng từ 2 đầu để tạo sự thông thoáng. Ở phía dưới, duy nhất một bức tường rộng chừng 10 m2 – còn sót lại từ rạp Lạc Việt cũ- được bảo tồn và gắn liền với kiến trúc chung để trở thành một phần tường ngoài của tòa nhà.

Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội được xây dựng lại gồm 3 tầng và 1 tầng bán hầm. Tầng hầm được bố trí là nơi triển lãm các dự án trùng tu, bảo tồn các di sản vật thể trong khu phố cổ Hà Nội. Tầng 1, là nơi tổ chức các triển lãm định kỳ, kết hợp không gian đọc sách, tra cứu. Tầng 2, là nơi tổ chức triển lãm cố định, giới thiệu lịch sử hình hành, văn hóa của khu phố cổ Hà Nội. Tầng 3 sẽ phù hợp tổ chức hội thảo, giao lưu biểu diễn nghệ thuật trong và ngoài nước.