Vai trò quan trọng của đội ngũ luật sư

Hiệu quả bước đầu

Thực hiện chương trình phối hợp giữa MTTQ Việt Nam, Thanh tra Chính phủ, Bộ Tư pháp, Liên đoàn Luật sư (LS) Việt Nam, từ ngày 14-7 đến 24-9-2015, đã có 100 LS tham gia trợ giúp pháp lý cho người dân tại Trụ sở tiếp công dân trung ương - số 1, Ngô Thì Nhậm, quận Hà Đông (Hà Nội). Hơn 600 lượt công dân được tuyên truyền giải thích pháp luật miễn phí.

Nắm bắt từng hồ sơ vụ việc cụ thể, các LS đã phát hiện trong một số trường hợp, việc giải quyết của các cơ quan có thẩm quyền chưa phù hợp với pháp luật, hướng dẫn người dân kiến nghị với cơ quan chức năng xử lý nên đã dẹp được suy nghĩ LS đến trợ giúp pháp lý là "cánh tay nối dài" của Nhà nước.

Tuy nhiên, theo LS Đỗ Ngọc Thịnh, Phó Chủ tịch Liên đoàn LS Việt Nam, chỉ khoảng 40% là khiếu kiện đúng cơ sở. Vì vậy, sau khi được tư vấn, đã có một số người dân tự nguyện ra về, không tiếp tục khiếu kiện tới các cơ quan trung ương nữa. Qua nắm bắt, sâu chuỗi thông tin, các LS còn thấy, đa số người dân đến khiếu kiện tại Trụ sở tiếp công dân trung ương liên quan tới tranh chấp đất đai, về thẩm quyền cấp, thu hồi đất, về giải phóng mặt bằng đã được các cơ quan giải quyết qua nhiều cấp, có tính chất phức tạp. Với những trường hợp này, LS không thể hiểu thấu đáo bản chất các vụ việc trong thời gian ngắn, vẫn phải đưa ra những tư vấn ngay cho người dân, vì thế vẫn còn có trường hợp cùng một vụ việc nhưng hai LS trợ giúp pháp lý ở hai ngày khác nhau có hai ý kiến tư vấn khác nhau. Nếu Thanh tra Chính phủ đưa hồ sơ tài liệu cho LS nghiên cứu trước, sau đó hẹn công dân có đơn để LS trao đổi, biết thông tin chi tiết, từ đó tìm hướng giải quyết tốt nhất cho công dân sẽ hợp lý hơn.

Bên cạnh nhu cầu nắm sâu từng vụ việc, LS Lương Quang Tuấn, Trưởng Văn phòng Luật sư An Thái cho rằng, để hạn chế các điểm nóng khiếu kiệu đông người, mấu chốt là phải làm tốt công tác cán bộ. Không ít địa phương chỉ giỏi... kính chuyển đơn tới các cơ quan liên quan. Cụ thể, chính Chủ tịch UBND tỉnh là người ký quyết định phê duyệt dự án mà lại chuyển đơn thư về cho cơ quan khác giải quyết thì làm sao bảo đảm khách quan? Ở góc nhìn khác, ông Nguyễn Hồng Điệp, Trưởng ban Tiếp công dân trung ương (Thanh tra Chính phủ) đề cập: "Sự có mặt của các LS khiến cho việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của 9 cơ quan trung ương ở trụ sở tiếp dân trở nên khách quan hơn. Đáng tiếc là ở không ít cơ quan, địa phương, kể cả thủ trưởng cũng kỳ thị với người khiếu kiện, thậm chí kỳ thị cả LS tham gia tiếp dân. Đây là vấn đề cần sớm hóa giải để hạn chế khiếu nại, tố cáo vượt cấp".

Giảm tỷ lệ khiếu nại không đúng

Với mục tiêu giảm tỷ lệ bà con khiếu nại không đúng từ 60% như hiện nay xuống còn 20-30%, ông Nguyễn Hồng Điệp thông tin, Tổng Thanh tra Chính phủ đã đồng ý nhân rộng việc các LS tham gia tư vấn pháp lý ở Trụ sở tiếp công dân trung ương tại TP Hồ Chí Minh ngay trong năm 2016. Trước mắt, để phục vụ sự kiện chính trị lớn là Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII sắp tới, việc thực hiện tư vấn pháp lý ở Trụ sở tiếp công dân trung ương sẽ được tập trung đẩy mạnh từ ngày 15-12-2015. Hưởng ứng phong trào này, Liên đoàn LS Việt Nam đã xây dựng Đề án tham gia trợ giúp pháp lý ở Trụ sở tiếp công dân trung ương tại TP Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, xác định rõ hơn trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và Liên đoàn LS Việt Nam trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo để công tác phối hợp trôi chảy hơn nữa.

Làm thế nào để huy động chất xám của những LS giỏi nghề, giàu kinh nghiệm, trách nhiệm trong hoạt động rất ý nghĩa này cũng là vấn đề người dân đặc biệt quan tâm. Bởi bên cạnh những kết quả, lợi ích rất đáng ghi nhận, có một số LS lợi dụng chương trình này để kiếm khách hàng.

Bà Nguyễn Thanh Hải (ở quận Hà Đông) đề nghị, trước tiên, việc sắp xếp tiếp đón phải khoa học hơn, nên có một bộ phận điều phối chung khi tiếp nhận thông tin đầu vào của công dân đến khiếu kiện, tố cáo trước khi LS tư vấn. Các luật sư đã tham gia chương trình này phải tư vấn miễn phí suốt quá trình giải quyết vụ việc, chứ không chỉ miễn phí lúc đầu. Cần ưu tiên đội ngũ LS tự giác đăng ký tham gia, thời gian trợ giúp pháp lý tại Trụ sở tiếp công dân trung ương nên được trừ vào thời gian trợ giúp pháp lý bắt buộc của LS trong năm 2016 (một năm là 8 giờ), nếu LS có nhu cầu. Nếu công dân khiếu kiện đúng thì LS và các cơ quan liên quan phải hỗ trợ họ tiến hành các bước tiếp theo đúng quy định của pháp luật; nếu khiếu kiện sai thì song song với giải thích, cần thuyết phục dân để họ hiểu, tâm phục khẩu phục không hao tâm tổn sức cho việc khiếu kiện sai. Làm được như vậy thì sẽ góp phần rất quan trọng trong việc bảo đảm trật tự an toàn xã hội.