Cộng đồng ASEAN 2015: Từng bước khẳng định vai trò, vị thế

Sự kiện này đánh dấu sự chuyển mình mạnh mẽ của ASEAN, là thành tựu to lớn được vun đắp trong quá trình không ngừng nỗ lực của ASEAN trong suốt gần nửa thế kỷ qua. Từ một Hiệp hội hợp tác lỏng lẻo, một thực thể chưa có tiếng nói trọng lượng trên trường quốc tế, ASEAN đã vươn lên mạnh mẽ trở thành một cộng đồng đoàn kết, hợp tác sâu rộng, đóng vai trò quan trọng đối với hòa bình, ổn định, thịnh vượng ở khu vực và trở thành một đối tác không thể thiếu của các nước lớn cũng như nhiều tổ chức khu vực khác.

Ý tưởng về Cộng đồng ASEAN được đề cập lần đầu vào năm 1997 với việc lãnh đạo các nước thành viên thông qua tầm nhìn ASEAN 2020, theo đó phát triển ASEAN trở thành "một cộng đồng hài hòa các dân tộc, cộng đồng đối tác năng động để phát triển và cộng đồng đùm bọc, chia sẻ". Mục tiêu này dần được cụ thể hóa khi đến năm 2003 các nước ASEAN nhất trí quyết định thiết lập một Cộng đồng ASEAN vào năm 2020. Kế hoạch này sau đó đã được đẩy sớm lên 5 năm. Kết cấu của Cộng đồng ASEAN gồm ba trụ cột chính: Cộng đồng Chính trị - An ninh (APSC), Cộng đồng Kinh tế (AEC) và Cộng đồng Văn hóa - Xã hội (ASCC). Theo đó, ASEAN phấn đấu tạo dựng một môi trường hòa bình và an ninh cho phát triển ở khu vực, một thị trường chung và cơ sở sản xuất thống nhất với sự lưu chuyển tự do hàng hóa, dịch vụ, lao động... nhằm nâng cao tính cạnh tranh và thúc đẩy sự thịnh vượng chung của khu vực. Hiệp hội cũng mong muốn tạo sự hấp dẫn giới đầu tư - kinh doanh từ bên ngoài với một xã hội chia sẻ, đùm bọc, có trách nhiệm và hướng tới người dân trong khu vực.

Trong những năm qua, ASEAN ngày càng coi trọng các hoạt động lấy người dân làm trung tâm và vì lợi ích của người dân ở khu vực. Nhiều mục tiêu đề ra, nhất là trong Kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng Văn hóa - Xã hội liên quan đến cuộc sống người dân đã được ASEAN triển khai thực hiện. Điển hình là các kế hoạch, dự án, biện pháp quan trọng về phát triển chủ thể doanh nghiệp trẻ và việc làm cho thanh niên, đẩy mạnh an sinh xã hội, xóa bỏ bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em, tăng cường hợp tác quản lý thiên tai, phòng, chống các bệnh không lây nhiễm, biến đổi khí hậu,… ở từng quốc gia và khu vực. Cũng vì lẽ đó, Malaysia - nước Chủ tịch ASEAN 2015 - đã xác định chủ đề của năm Chủ tịch là: "Người dân của chúng ta, Cộng đồng của chúng ta, Tầm nhìn của chúng ta, với trọng tâm lấy người dân làm trung tâm". Kết quả công việc theo mục tiêu hướng tới người dân có ý nghĩa quan trọng hàng đầu đối với thành công của Cộng đồng, bởi người dân là chủ thể chính trong việc xây dựng Cộng đồng và chính những nỗ lực xây dựng Cộng đồng vì hòa bình, ổn định, phát triển cũng là để phục vụ lợi ích của người dân. Do vậy, chương trình nghị sự Cộng đồng ASEAN sẽ có tác động lớn đến cuộc sống của gần 630 triệu người dân bởi vì họ là điểm tựa để thúc đẩy hội nhập khu vực tiến về phía trước.

Cộng đồng ASEAN ra đời cũng có nghĩa 10 nước Đông Nam Á sẽ là thị trường chung, rộng lớn. ASEAN đã phát triển về quy mô và nâng tầm ảnh hưởng kể từ khi ra đời vào năm 1967 và nay toàn hiệp hội có tổng GDP là 2.500 tỷ USD, với tổng kim ngạch thương mại hàng hóa đạt 1.200 tỷ USD. Với gần 630 triệu dân, thị trường AEC đầy tiềm năng sẽ vượt qua cả Liên minh Châu Âu (EU) và Bắc Mỹ. AEC dựa trên bốn trụ cột: Tạo lập một thị trường và cơ sở sản xuất chung; nâng cao khả năng cạnh tranh; thúc đẩy sự phát triển kinh tế đồng đều và tăng cường hội nhập ASEAN vào nền kinh tế toàn cầu. Mục tiêu là xây dựng một khu vực tạo điều kiện dòng chảy tự do về hàng hóa, dịch vụ, vốn đầu tư, lao động có tay nghề và vốn. Hội nghị Bộ trưởng kinh tế ASEAN hồi tháng 8 đã hoan nghênh tiến bộ đạt được trong thực thi kế hoạch xây dựng AEC, khi thông báo 463/506 (91,5%) các biện pháp ưu tiên đã được thực hiện.

Thời điểm ra đời Cộng đồng ASEAN (ngày 31-12-2015) đang đến gần và 97% kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng đã được hoàn thành. Từ một khu vực bị chia rẽ bởi đối đầu và nghi kỵ, ASEAN giờ đây đang trở thành một Cộng đồng phát triển năng động, đoàn kết, liên kết ngày càng sâu rộng đóng vai trò quan trọng đối với hòa bình, ổn định ở khu vực cũng như mang lại cho người dân một không gian kinh tế mở và một xã hội vì con người. Tuy nhiên, hình thành cộng đồng mới chỉ là điểm khởi đầu, để hội nhập và chung sống trong cộng đồng rộng lớn này, mỗi quốc gia cần phải nỗ lực hơn nữa để tận dụng cơ hội phát triển và đóng góp cho sự lớn mạnh của ngôi nhà chung ASEAN.