Công khai bảng xếp hạng năng lực: Nhà thầu yếu hết “cửa”

Trong khi đó, đại diện nhiều doanh nghiệp (DN) khẳng định, kết quả xếp hạng là cơ hội tốt để các chủ thể tự soi lại mình nếu không muốn bị loại ra khỏi cuộc"đua" ngày càng gay gắt.

Nhiều lợi ích

Năm 2013, Bộ GT-VT lần đầu tiên công bố kết quả đánh giá các nhà thầu tư vấn và xây lắp. Đây cũng là thời điểm Bộ triển khai hàng loạt các dự án, công trình giao thông với tổng mức đầu tư rất lớn, trong đó có nhiều dự án trọng điểm áp dụng cơ chế chỉ định thầu như các dự án: Nâng cấp, mở rộng quốc lộ 1, đường Hồ Chí Minh qua Tây Nguyên… Giai đoạn đầu, bảng xếp hạng đã gặp không ít phản ứng trái chiều từ các DN, thậm chí còn có những lo ngại về tính minh bạch của nó. Tuy nhiên, từ thực tế triển khai phân loại, đánh giá năng lực nhà thầu cũng như kết quả xử lý nhà thầu vi phạm, tham chiếu với chất lượng công trình đã cho thấy tính khách quan và hiệu quả của chủ trương này.

Theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý xây dựng và chất lượng công trình giao thông (Bộ GT-VT) Phan Quang Hiển, hiệu quả và chất lượng công trình giao thông chịu sự tác động của nhiều yếu tố. Tuy nhiên, nhà thầu tư vấn và nhà thầu xây lắp là những yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình này. Chất lượng tư vấn tốt, công trình sẽ tiết giảm được tổng mức đầu tư, trong khi nhà thầu xây lắp tốt thì thời gian hoàn thành dự án mới được bảo đảm, từ đó giảm được nhiều chi phí xây dựng. Trước đây, tình trạng dự án giao thông bị chậm tiến độ hoặc phải điều chỉnh tổng mức đầu tư xảy ra khá phổ biến. Tuy nhiên 3 năm gần đây, qua rà soát, ngành GT-VT đã giảm được hàng chục nghìn tỷ đồng tổng mức đầu tư các dự án.

Cùng với công bố bảng xếp hạng, Bộ GT-VT đã kiên quyết xử lý nghiêm các nhà thầu yếu kém, không đủ năng lực và đưa vào danh sách "đen" hạn chế hoặc không cho tham gia vào các dự án giao thông. Nhờ đó, số lượng nhà thầu yếu kém bị xử lý đã giảm dần sau các năm. Điển hình như năm 2012, số lượng nhà thầu vi phạm bị xử lý lên đến vài chục, đến năm 2014 chỉ còn khoảng 10 đơn vị. Từ đầu năm 2015 đến nay, gần như chưa có nhà thầu nào vi phạm phải xử lý.

Tự "soi" mình

Theo kết quả bảng xếp hạng mới được công bố gần đây của Bộ GT-VT, ở lĩnh vực xây lắp có 442/515 nhà thầu đáp ứng yêu cầu; 30/515 nhà thầu xây lắp được xếp hạng ở mức độ đáp ứng trung bình và 43/515 nhà thầu xây lắp chưa đáp ứng yêu cầu. Đối với nhà thầu tư vấn, Bộ GT-VT xếp hạng các đơn vị theo từng lĩnh vực: Đường bộ, đường sắt, đường thủy - hàng hải, hàng không và được tập hợp lại thành các nhóm xếp theo thứ tự điểm đánh giá từ cao xuống thấp.

Với các nhà thầu xây lắp bị đánh giá ở mức không đáp ứng yêu cầu hoặc ở mức trung bình, Bộ GT-VT đều khuyến cáo các chủ đầu tư, Ban quản lý dự án không lựa chọn. Riêng với nhà thầu tư vấn thiết kế, Bộ đưa ra yêu cầu rất cao bởi chất lượng của tư vấn ảnh hưởng rất lớn đến giá thành, tổng mức đầu tư của công trình. Do đó, đối với các dự án áp dụng cơ chế chỉ định thầu, yêu cầu chỉ lựa chọn những nhà thầu tư vấn được xếp hạng trong tốp 20 làm tư vấn chính. Các tư vấn còn lại chỉ được làm thầu phụ. Đại diện Thanh tra Bộ GT-VT khẳng định, danh sách các nhà thầu không đủ năng lực, bị cấm đấu thầu và không xem xét chỉ định thầu sẽ được cập nhật 6 tháng một lần và công khai trên website của Bộ.

Hầu hết các nhà thầu đều bày tỏ sự ủng hộ chủ trương xếp hạng của Bộ GT-VT. Ông Phạm Xuân Thủy, Tổng giám đốc Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 8 cho rằng, kết quả đánh giá nhà thầu vừa được công bố đã phản ánh đúng năng lực của các đơn vị xây lắp ngành GT-VT. Đây là căn cứ quan trọng để các chủ đầu tư sơ tuyển và lựa chọn được những nhà thầu có đủ năng lực tham gia thực hiện các dự án giao thông sử dụng vốn ngân sách. Đặc biệt, đây cũng là cơ hội để các nhà thầu tự "soi" lại xem đơn vị mình đang đứng ở đâu để có sự phấn đấu vươn lên, góp phần ngăn chặn, loại bỏ những đơn vị yếu kém tham gia vào các dự án, công trình giao thông. Với cách làm này sẽ tạo ra động lực to lớn để các đơn vị phải đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động.