Nỗ lực “cán đích”

Đến nay, tiến trình đàm phán đã đi qua chặng đường khá dài kể từ khi Iran và Nhóm P5+1 đạt được thỏa thuận tạm thời vào tháng 11-2013. Những tiến bộ đạt được qua từng vòng đàm phán cho thấy, lập trường của hai bên trong nhiều khía cạnh đã xích lại gần nhau hơn. Thế nhưng hiếm có vòng đàm phán nào lại kéo dài và căng thẳng đến tận phút chót như vòng đàm phán cuối cùng mang tính quyết định này. Bắt đầu ngày 27-6, vòng đàm phán mới nhất đã ghi nhận nhiều bước tiến quan trọng khi các bên liên quan nhận thấy thỏa thuận hạt nhân với Iran "đang ở rất gần". Tuy nhiên, việc các nhà đàm phán phải kéo dài thời hạn chót ba lần liên tiếp vì những nút thắt lớn chưa tháo gỡ được lại đang làm dấy lên những quan ngại trong dư luận. Trong một phát biểu mới nhất với báo giới, Đại diện cấp cao phụ trách an ninh và chính sách đối ngoại của Liên minh Châu Âu (EU) Federica Mogherini giải thích rằng, điều này không có nghĩa các nhà đàm phán gia hạn thời hạn chót mà chỉ đơn thuần đây là cách linh hoạt để tìm kiếm giải pháp giúp hoàn tất một thỏa thuận có chất lượng. Ngay sau tuyên bố của bà Mogherini, một người phát ngôn của phái đoàn đàm phán Iran cũng lên tiếng cho biết họ cũng không đặt ra thời hạn cụ thể nào để hoàn tất thỏa thuận hạt nhân với Nhóm P5+1.

Như vậy, chỉ còn chưa đầy 24 tiếng nữa là đến thời hạn chót thứ ba khi các nhà đàm phán của Iran và Nhóm P5+1 đề ra đến ngày 10-7. Việc các bên liên quan có thể đạt được một thỏa thuận cuối cùng về chương trình hạt nhân gây tranh cãi của Iran hay không phụ thuộc rất lớn vào sự quyết tâm của từng bên tham gia đàm phán. Theo nhận định của Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov, một trong những vấn đề gai góc nhất cản trở hoàn tất tiến trình đàm phán giữa Iran và P5+1 liên quan tới lệnh cấm vũ khí thông thường. Ông Lavrov cho rằng, việc dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Tehran là một "vấn đề lớn" mà các bên cần vượt qua trước khi đi đến thỏa thuận toàn diện cuối cùng. Phía Iran cũng thừa nhận rằng, những bất đồng lớn hiện nay bao gồm tiến độ và khung thời gian dỡ bỏ lệnh trừng phạt Iran, khả năng phát triển các thiết bị hạt nhân trong tương lai của nước Cộng hòa Hồi giáo này và phạm vi tiếp cận các cơ sở quân sự tại Iran của các thanh sát viên LHQ.

Giữa lúc cuộc đàm phán về chương trình hạt nhân gây tranh cãi của Iran bước vào giai đoạn nước rút, Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi trong một phát biểu mới nhất trên truyền hình quốc gia tiếp tục hối thúc các cường quốc dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí của LHQ đối với Tehran. Nhấn mạnh đây là rào cản trong tiến trình đàm phán tiến tới một thỏa thuận toàn diện về chương trình hạt nhân của Iran, Thứ trưởng Abbas Araghchi tuyên bố, lệnh cấm vận vũ khí không quá quan trọng bởi Iran đã phát triển ngành công nghiệp vũ khí của riêng mình. Thế nhưng các cường quốc phải thay đổi cách tiếp cận đối với các biện pháp trừng phạt nếu muốn đạt được thỏa thuận cuối cùng.

Cuộc đàm phán giữa Iran và Nhóm P5+1 đang đi đến giờ phút quyết định khi thời hạn chót lần thứ ba vào ngày 10-7 đã cận kề. Bà Mogherini cho rằng, hiện các bên đều thể hiện ý chí chính trị nhưng vấn đề là liệu có chuyển thành những quyết định chính trị không và hiện giờ là thời điểm kiểm chứng những điều kiện chín muồi cho một thỏa thuận toàn diện.