Không chỉ để hút vốn!

Thêm nữa, vận tải hàng không, đường bộ, đường biển.. cũng đang rầm rộ "tái cơ cấu" theo hướng xã hội hóa đầu tư. Nhìn lại quá trình "xã hội hóa" lĩnh vực giao thông trong thời gian qua có thể thấy, bên cạnh những tín hiệu tích cực, còn không ít vấn đề đòi hỏi phải có sự đánh giá nghiêm túc kết quả đã đạt được cũng như những hạn chế tồn tại.

Trong bối cảnh nguồn ngân sách nhà nước eo hẹp thì các dự án BOT (xây dựng - khai thác - chuyển giao) phần nào phát huy tác dụng. Thế nhưng, thực tế có tình trạng các trạm thu phí mọc lên như nấm trên các tuyến đường vốn xã hội hóa. Người ta đã thống kê, tại 4 tỉnh, thành phố: Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước và TP Hồ Chí Minh hiện có đến hơn ba chục trạm thu phí khiến cho nhiều doanh nghiệp "khóc ròng". Chỉ riêng đoạn đường từ ngã ba Tân Vạn về huyện Tân Uyên (Bình Dương) hơn 5km nhưng đã có tới 5 trạm thu phí. Không chỉ dày trạm mà phí thu của mỗi trạm cũng khác nhau, chỗ cao chỗ thấp tùy ý doanh nghiệp. Nhiều trạm tức là tăng phí, và dĩ nhiên khi các chi phí vận tải gia tăng thì gánh nặng này sẽ đổ xuống ai là chuyện không phải nói thêm...

Nói như vậy không có nghĩa là xã hội hóa đầu tư đường sắt sẽ làm cho chi phí của loại hình vận tải này gia tăng. Ở đây, vấn đề đặt ra là từ những tồn tại trong việc thực hiện các dự án đường bộ sẽ rút ra bài học gì? Thu hút tư nhân đầu tư cả tỷ USD vào các tuyến đường để thu bạc lẻ không đơn giản. Có thể đó cũng chính là áp lực khiến các nhà đầu tư phải "giăng" trạm thu phí, dù biết chắc điều đó không dễ chịu với người dân? Xã hội hóa sẽ thu hút nhiều nguồn lực, lợi ích thấy rõ. Nhưng xã hội hóa cũng tạo sự cạnh tranh và với chúng ta, năng lực, trách nhiệm, giám sát... đều chưa đạt trình độ tốt nhất. Nếu triển khai ồ ạt, không chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ dẫn tới hiệu quả kém, thậm chí tác động xấu tới xã hội.

Người dân sẵn sàng trả phí khi tham gia giao thông, nhưng các khoản phí phải minh bạch, rõ ràng. Điều mà người dân lo ngại chính là khi đã tư nhân hóa, tức là người bỏ tiền ra là "chủ" của các tuyến đường, các nhà ga, sân bay..., liệu họ có tăng các loại phí dịch vụ để nhanh chóng thu hồi vốn và có lãi (điều vốn đã xảy ra với đường bộ)?

Vì vậy, Nhà nước, Bộ GTVT cần xây dựng một khung pháp lý chặt chẽ, minh bạch; người dân cần và có quyền được biết, mỗi đồng tiền họ trả cho các khoản phí... Xã hội hóa để thu hút nguồn vốn. Nhưng đừng quên giao thông chính là lĩnh vực mang tính cộng đồng xã hội rất cao, tác động trực tiếp đến cuộc sống người dân và sự phát triển của xã hội!