Nhà khoa học giàu tâm huyết

Hành trình nghiên cứu và sự thành công

GS-TS Đặng Văn Soa sinh năm 1962 trong một gia đình nghèo, có nhiều đời làm nhà giáo tại xã Mai Đình, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang. Tốt nghiệp cấp III đỗ đầu với tấm bằng giỏi, Đặng Văn Soa lựa chọn và thi vào Khoa Vật lý, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. 

Năm 1983 tốt nghiệp, Đặng Văn Soa trở thành giảng viên trường đại học. Từ đây, ông chọn con đường đi sâu vào nghiên cứu về chuyên ngành Lý thuyết trường và Hạt cơ bản, vốn là lĩnh vực nghiên cứu rất khó, nhất là trong điều kiện của Việt Nam khi đó. Đầu năm 1996, ông bảo vệ xuất sắc luận án phó tiến sĩ "Sự chuyển hóa của Photon thành các hạt nhẹ trong trường điện từ ngoài". Những kết quả khoa học của luận án được đăng trên nhiều tạp chí quốc tế có uy tín...

Đặng Văn Soa kiên trì theo đuổi con đường nghiên cứu, tập trung vào các đề tài có tính thời sự của khoa học quốc tế nhưng rất "gai góc" như: Sóng hấp dẫn, mô hình chuẩn mở rộng (lý thuyết thống nhất tương tác), vi phạm CP mạnh - vật lý Axion, vật lý Neutrino, vật lý Hisggs và gần đây là vật chất tối và năng lượng tối, nghiên cứu về không gian mở rộng thêm chiều. Ông vừa hoàn thành đề tài nghiên cứu cơ bản cấp quốc gia giai đoạn 2013-2015, mang tên: "Hiện tượng luận của hạt vô hướng trong các mô hình thống nhất". Kết quả của đề tài là 6 bài báo quốc tế với 4 bài báo trong hệ thống ISI, trong đó có 2 bài đăng trên tạp chí khoa học hàng đầu của Mỹ là Phys.Rev D (một bài đã qua phản biện).

Được sự giúp đỡ của bạn bè trong nước và quốc tế, bằng niềm đam mê, sự nỗ lực phi thường của bản thân, nghiêm túc và sáng tạo trong nghiên cứu, ở lĩnh vực nào Đặng Văn Soa cũng thu được những kết quả khoa học có giá trị, được đồng nghiệp đánh giá cao. Kết quả nghiên cứu khoa học của ông được công bố trên nhiều tạp chí khoa học uy tín hàng đầu trên thế giới như: Phys.Rev. D,. Phys.Lett.B, Nucl.Phys, Eur.Phys.C, JHEP… với độ trích dẫn quốc tế cao. Từ những kết quả nghiên cứu, ông tích cực tham gia các hội thảo khoa học quốc tế, từ đây một chân trời khoa học rộng mở. Đặng Văn Soa được giới khoa học quốc tế quan tâm và liên tục nhận được nhiều học bổng nghiên cứu ở nước ngoài, được các trung tâm khoa học có uy tín và các trường đại học danh tiếng trên thế giới như Trung tâm Vật lý quốc tế ICTP, Trường Khoa học quốc tế SISA (Italia), Viện Nghiên cứu hạt nhân Châu Âu CERN (Thụy Sĩ), Viện Năng lượng cao KEK, Viện Yukawa, các trường đại học Kyoto, Tokyo, Chuo, Aichi, Kobe (Nhật Bản), Đại học Hoàng gia Thái Lan… mời cộng tác nghiên cứu khoa học và giảng dạy. Ông đã tham gia và báo cáo khoa học ở nhiều hội thảo khoa học quốc tế. Năm 2009, ông là Trưởng ban Tổ chức của hội thảo quốc tế "Vật lý vị" tổ chức tại Việt Nam có hơn 60 đoàn khoa học quốc tế tham dự.

Bên cạnh việc tham gia giảng dạy và nghiên cứu, ông còn hướng dẫn hàng chục nghiên cứu sinh bảo vệ thành công luận án tiến sĩ với chất lượng cao. Bằng mối quan hệ quốc tế rộng rãi, ông giới thiệu nhiều sinh viên trẻ xuất sắc của Việt Nam đến các trung tâm khoa học lớn trên thế giới để đào tạo đại học và sau đại học. Năm 2002, Đặng Văn Soa được Nhà nước phong học hàm Phó giáo sư khi ông còn đang công tác ở Nhật Bản. Năm 2007, ông được phong hàm Giáo sư và trở thành giáo sư trẻ tuổi nhất Việt Nam năm đó.

Trăn trở với sự phát triển giáo dục Thủ đô

Chúng tôi đến thăm GS-TS Đặng Văn Soa nhân dịp Trường Đại học Thủ đô (ĐHTĐ) Hà Nội (nơi GS đang giữ cương vị Bí thư chi bộ, Chủ nhiệm Khoa Vật lý), vừa được công bố thành lập. Qua trò chuyện với ông, chúng tôi hiểu được những suy nghĩ cũng như tâm huyết, trăn trở của vị giáo sư về khoa học và giáo dục nước nhà và cũng hiểu vì sao GS Đặng Văn Soa đang có vị trí thuận lợi ở một trường đại học trọng điểm của ngành giáo dục lại chuyển về một trường "địa phương": Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nội.

Theo GS Đặng Văn Soa, Trường ĐHTĐ Hà Nội được thành lập là tin vui, là niềm tự hào về sự trưởng thành của cán bộ giáo viên và học sinh nhà trường và cũng là ước mơ của người dân Hà Nội, có một trường đại học đa ngành chất lượng cao. Giờ đây ước mơ lớn đã trở thành hiện thực, đó chính là tin vui đặc biệt với ngôi trường này. Nói về sự phấn đấu của cá nhân mình, GS Đặng Văn Soa ngập ngừng và kiệm lời, nhưng khi nói về Trường ĐHTĐ Hà Nội, ông tỏ ra cởi mở. Chúng tôi nhận ra đó là tấm lòng của nhà khoa học với nền giáo dục nước nhà và với Hà Nội.

Theo GS Đặng Văn Soa, nền giáo dục nước nhà những năm qua không ngừng phát triển, tuy nhiên còn nhiều bất cập, trong đó, hệ thống các trường đại học phát triển rất nhanh, nhưng thực sự chưa mạnh về nội lực, chưa phải là "máy cái" đủ sức tạo ra "nguồn nhân lực chất lượng cao", đáp ứng cho sự phát triển mọi mặt của đất nước và nhu cầu xã hội, nhất là chưa thể hội nhập sâu vào thị trường lao động quốc tế. Điều này được thể hiện rõ trong sự phân hạng đại học thế giới, Việt Nam chưa có trường đại học nào được đứng tốp 500. Thậm chí một số ngành đào tạo ở Việt Nam, khi ra nước ngoài phải đào tạo lại.

GS Đặng Văn Soa cho biết: Trong nhiều đợt công tác tại Nhật Bản, tôi được mời đến báo cáo khoa học tại Trường Đại học thủ đô Tokyo (Tokyo Metropolitan University - TMU). Đây là trường đại học đa ngành, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho vùng thủ đô Tokyo với khoảng hơn 13 triệu dân. TMU rất có uy tín ở Nhật Bản và quốc tế, quy tụ khoảng gần 300 giáo sư, đứng đầu ở tất cả lĩnh vực nghiên cứu quan trọng. Về nước, tôi ước mơ ở Hà Nội có một trường đại học như thế làm điểm nhấn cho giáo dục Thủ đô và cho cả nước. Qua trao đổi với bạn bè, tôi được biết Hà Nội đang có dự án xây dựng đại học đa ngành, đó là lý do vì sao mà đầu năm 2014 tôi chính thức về đầu quân cho Trường CĐSP Hà Nội và tham gia vào dự án này.

Theo GS Đặng Văn Soa, với bề dày lịch sử hơn 56 năm, luôn luôn là cơ sở đào tạo uy tín bậc nhất của Thủ đô Hà Nội, được sự quan tâm mọi mặt của các cấp lãnh đạo thành phố, trong tương lai Trường ĐHTĐ Hà Nội sẽ phát triển rất nhanh thành trường đại học đa ngành, đồng thời là nơi thu hút và đào tạo nhân tài của Thủ đô và cả nước.

Qua câu chuyện với GS Đặng Văn Soa, chúng tôi được biết ông rất bận rộn với công tác nghiên cứu và giảng dạy, nhưng vẫn quan tâm đến hệ thống quản lý đại học. Ngoài đội ngũ giảng viên chất lượng cao, theo ông, đội ngũ quản lý và hệ thống quản trị đại học phải thực sự chuyên nghiệp. Chính vì thế, từ năm 2008 đến nay GS Đặng Văn Soa đã tham gia vào quản lý đại học với các vị trí công tác khác nhau. Từ chủ nhiệm bộ môn, phó chủ nhiệm khoa, trưởng ban đào tạo với nước ngoài và hiện nay là Chủ nhiệm Khoa Vật lý Trường ĐHTĐ Hà Nội, kiêm Bí thư chi bộ. Từ 2009 đến nay, GS Đặng Văn Soa còn là Ủy viên thường trực, Thư ký Hội đồng chức danh giáo sư ngành vật lý Việt Nam.

Ở bất cứ cương vị công tác nào, trong vai trò nhà giáo - nhà khoa học hay quản lý, GS Đặng Văn Soa cũng hết mình cho sự nghiệp chung.