Dòng vốn hẹp

Một góc khu công nghiệp Thăng Long Ảnh: PA

Hiện đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ở Việt Namđã đạt được con số đáng khích lệvà chiếm 1/8 GDP của cả nước nhưng về đầu tư gián tiếp nước ngoài(FII)vẫn còn rất nhỏ bé và mới mẻ. Trong khi đó, đối với một đất nước tiềm lực kinh tế còn nhỏ như nước ta thì nhiệm vụ phải thu hút cả dòng vốn FDI và FIIlà mộtyêu cầu rất cấp thiết. Vốn FII đang chuyển động quá chậm là một hạnchế lớn cần sớm được quan tâm, khắc phục.

Ông Christ Freund - Giám đốc điều hành Công ty Mekong Capital cho biết: “FII là khoản đầu tư được thực hiện thông qua một định chế tài chínhtrung gian, ví dụ như quỹ đầu tư, hoặc đầu tư trực tiếp vào cổ phần của công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán”. Ông Nguyễn Hoàng Hải - Tổng thư ký Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam đã nêu lên thực tế FIItại Việt Nam là: Tổng số vốn đầu tư FII vào các doanh nghiệp Việt Nam (hoạt động theo Luật doanh nghiệp) ước chừng chỉ khoảng 200 triệu USD và mới đầu tư vào 70 công ty cổ phần. Hầu hết các tổ chức đầu tư nước ngoài đều làcác quỹ đầu tư nhỏ đã hoạt động lâu ở Việt Nam. Cho tới nay chỉ còn 6 quỹhoạt động với tổng số vốn là 241 triệu USD.

Bên cạnh đó đã có 6 quỹ ngừng hoạt động trước thời hạn tại Việt Nam với tổng số vốn rút về nước khoảng 250 triệu USD trên tổng số vốn huy động được để đầu tư vào Việt Namlà 390 triệu USD. Văn phòng đại diện của 2 tập đoàn chứng khoán đa quốc gia của Nhật Bản là Nomura và Daiwa đã đóng cửa sau thời gian hoạt động ngót 5 năm tại Việt Nam. Một số quỹ mới hoạt động tại Việt Nam (từnăm 2001 trở đi) có quy mô nhỏ so với giai đoạn 1991-1997, bình quân chỉ từ 5-20 triệu USD cho 1 quỹ. Các nhà quản lýđều muốn huy động thêm vốn vào Việt Nam nhưng rất khó khăn. Các nhà đầu tư cá nhân nước ngoài chỉ đầu tư vào cổ phiếu niêm yết.

Theo đánh giá thì hiện có rất ít nhà đầu tư chiến lược nước ngoài đầu tư vào các doanh nghiệp Việt Nam (ước tính hiện có không quá 5 doanh nghiệpcổ phần hóa với tỷ lệ đầu tư hạn chế dưới 20%) và đa phần là khách hàng lâu năm của doanh nghiệp. Vấn đề đặt ra ở đây là so với 10 năm trước, nay Nhà nước đã chủ trương đẩy mạnh tốc độ cổ phần hóa cho mọi loại hình doanh nghiệp, kể cả khối ngân hàng, bảo hiểm, doanh nghiệp nhà nước có quy mô vốn lớn và tổng công ty nhà nước; đã hình thành thị trường chứng khoán được 4 năm; đã cổ phần hóa đượctrên 1.500 doanh nghiệp trong đó có trên 200 doanh nghiệp đủ điều kiện niêm yết và trong 3 năm tới sẽ có thêm 2000 doanh nghiệpđược cổ phần hóa - tương lai sẽ có nguồn hàng hóa dồi dào cho thị trườngchứng khoán...

Tuy nhiên, dòng vốn đầu tư gián tiếp vào Việt Nam vẫn chưa chuyển động ? Tỷ lệ vốn đầu tư gián tiếp vào Việt Namso vớivốn đầu tư trực tiếp chỉ chiếm 1,19% (năm 2002) là quá nhỏ nhoi trong khi các nước trong khu vực là 10-15%. Bên cạnh đó, theo ông Hải thì việc quy định nhà đầu tư nước ngoài chỉ được sở hữu không quá 30% vốn điều lệđã có là làm giảm tính thanh khoản của cổ phiếu (cổ phiếu niêm yết và chưa niêm yết) từ đó sẽ hạn chế khả năng huy động vốn của doanh nghiệp, nhất là trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam còn nhỏ, thiếu vắng các nhà đầu tư có tổ chức và các nhà tạo lập thị trường. Số lượng nhà đầu tư cá nhân cũng hạn chế và đa phần là chưa chuyên nghiệp.

Trăn trở về việc phải làm thế nào để phát triển FII ở Việt Nam, bà Phạm Chi Lan - Ban Nghiên cứu của Thủ tướng Chính phủ cho biết: trước mắt, Việt Nam phải tập trung vào 5 vấn đề mấu chốt. Thứ nhất về luật pháp, phải ban hành chính sách rõ ràng để thu hút FII như một hướng chiến lược trongphát triển kinh tếthị trường ở Việt Nam; đưa FII vào thành một bộ phận của Luật đầu tư mới, cần được coi trọng, hoan nghênh; làm rõ những quy định pháp lý về FII; xác định các lĩnh vực/ngành cấm, hạn chế, tỷ lệ hạn chế FII trong các lĩnh vực/ngành đó, còn lạithì mở cho nhà đầu tư và doanh nghiệp nhận đầu tư tự quyết định cơ cấu sở hữu và quản trị nội bộ phù hợp với Luật doanh nghiệp.

Mặt khác, sửa đổi, làm rõ hơn các chương về công ty cổ phần, về chuyển đổi hình thức tổ chức doanh nghiệptrong Luật doanh nghiệp 1999 để tạo thuận lợi cho sự phát triển công ty cổ phần; đổi mới cơ chế tranh chấp; hoàn thiện hệ thống kiểm toán, kế toán; xây dựng môi trường đầu tư thân thiện để thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Thứ hai là tăngcường đào tạo, nâng cao trình độquản lý của cả khu vực Nhà nước và doanh nghiệp thuộc mọi hình thức tổ chức và sở hữu. Thứ ba, thúc đẩy cải cách doanh nghiệp nhà nước và phát triển doanh nghiệp dân doanh, tạo sân chơi bình đẳng giữa doanh nghiệp trong nước và nước ngoài. Thứ tư, cải cách hệ thống ngân hàng, tổ chức tín dụng, phát triển thị trườngchứng khoán. Thực hiện chính sách mở để phát triển các kênh khác của thị trườngvốn và các dịch vụ tài chính ở Việt Nam, tạo thuận lợi cho sự tham gia của khu vực tư nhân và mở cửa dần cho doanh nghiệp nước ngoài. Cuối cùng, thực hiện nghiêm túc các cam kết quốc tế, thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vựcphát triển thị trườngvốn và các dịch vụ liên quan. Mở rộng hợp tác và đầu tư giữa các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài dướinhiều hình thức, nhiều chiều trong các lĩnh vực mà Nhà nước không cấm hoặc hạn chế.

HNM