Cơ hội tới cùng thách thức

Có thể "thua ngay trên sân nhà"?

Tại diễn đàn du lịch ATF 2009 được tổ chức tại Hà Nội, các Bộ trưởng Du lịch trong khối ASEAN đã ký Thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau trong ASEAN về nghề du lịch (Thỏa thuận MRA-TP). Thỏa thuận MRA-TP là khuôn khổ để so sánh khung trình độ nghề du lịch ASEAN với khung trình độ của các quốc gia trong khu vực, từ đó đánh giá và công nhận năng lực, trình độ của lao động du lịch theo chuẩn mực chung. Mục tiêu cuối cùng là tạo thuận lợi cho việc dịch chuyển lao động và cân bằng cung - cầu về nguồn nhân lực du lịch của các nước thành viên.

Theo ông Trần Phú Cường - Trưởng Văn phòng Hội đồng cấp chứng chỉ nghiệp vụ du lịch (VTCB), Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Tổng cục Du lịch), việc triển khai MRA-TP tại Việt Nam sẽ mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, người lao động và cả đất nước. Người lao động có thêm điều kiện để phát huy năng lực; đồng thời có cơ hội làm việc tại nhiều nước khác trong khu vực. Các doanh nghiệp không chỉ có được bộ tiêu chuẩn áp dụng cho công tác đào tạo tại chỗ, mà năng lực cạnh tranh cũng sẽ được nâng lên bởi chất lượng nhân lực và dịch vụ bảo đảm đạt chuẩn khu vực. Tuy nhiên, ông Trần Phú Cường cũng khẳng định, Thỏa thuận MRA-TP vừa là cơ hội, vừa là thách thức đối với ngành du lịch. "Nếu người lao động không nâng cao nghiệp vụ, kiến thức và kỹ năng thì chúng ta có thể bị thua ngay trên sân nhà. Lao động của các nước khác có thể đến làm việc tại Việt Nam và những lao động thiếu năng lực của Việt Nam có nguy cơ bị mất việc. Nếu doanh nghiệp trong nước không nỗ lực đổi mới để giữ chân người lao động có năng lực, tay nghề thì bản thân đội ngũ doanh nghiệp có thể bị chảy máu chất xám, khả năng cạnh tranh bị suy giảm", ông Trần Phú Cường nhận định.

Cùng quan điểm trên, ông Nguyễn Hữu Bắc (Công ty cổ phần Lữ hành quốc tế Thái Sơn - TST) cho rằng khi hội nhập, sự cạnh tranh sẽ rất lớn. "Theo sự thống nhất giữa các quốc gia ASEAN thì vào năm 2016, quá trình sử dụng lao động của nhau sẽ được mở rộng, chắc chắn các doanh nghiệp Việt Nam sẽ sử dụng lao động nước ngoài nếu họ có kỹ năng tốt hơn, làm việc chuyên nghiệp hơn. Tôi nghĩ, nếu được chọn giữa lao động Việt Nam và nước ngoài trong năm nay và một vài năm tới thì doanh nghiệp Việt Nam nhiều khả năng sẽ chọn lao động nước ngoài bởi tính chuyên nghiệp của họ. Lao động Việt Nam có bất lợi là hay đòi hỏi, kỷ luật kém, dễ dẫn đến hậu quả mà doanh nghiệp phải gánh chịu", ông Nguyễn Hữu Bắc nêu nhận định.

Làm ngay trước khi quá muộn

Theo ông Trần Phú Cường, khó khăn đầu tiên trong quá trình triển khai MRA-TP tại Việt Nam là chúng ta chưa có khung trình độ nghề du lịch quốc gia. Phải có khung này mới có thể so sánh với khung trình độ tương đồng trong khối ASEAN. Khó khăn khác là việc so sánh tiêu chuẩn kỹ năng nghề du lịch của Việt Nam trong lĩnh vực du lịch với tiêu chuẩn kỹ năng nghề du lịch chung trong khối ASEAN.

Bản chất việc triển khai MRA-TP là công nhận văn bằng chứng chỉ của người lao động tại các quốc gia khác nhau trong khối ASEAN. Nếu chúng ta không thể so sánh tiêu chuẩn nghề quốc gia của Việt Nam trong lĩnh vực du lịch với tiêu chuẩn chung trong ASEAN thì không thể thực hiện việc công nhận trình độ kỹ năng nghề của người lao động du lịch. Một điều bất cập là trong khi ASEAN có 6 bộ tiêu chuẩn nghề chung, ở Việt Nam có 8 bộ tiêu chuẩn nghề quốc gia trong lĩnh vực du lịch; tuy nhiên, trong 8 bộ đó lại không có đầy đủ 6 bộ tiêu chuẩn nghề chung của ASEAN, có nghề có, có nghề không. Do vậy, chúng ta không thể so sánh tiêu chuẩn nghề quốc gia của Việt Nam với tiêu chuẩn nghề trong ASEAN. Chưa kể khó khăn liên quan đến công tác tổ chức đào tạo theo tiêu chuẩn chung. Các doanh nghiệp, cơ sở đào tạo cần được giới thiệu về tiêu chuẩn nghề ASEAN và có được các tài liệu hướng dẫn cụ thể liên quan đến công tác đào tạo.

Theo ông Trần Đức Thắng - chuyên gia kỹ thuật đào tạo du lịch của dự án EU, hệ thống tiêu chuẩn kỹ năng du lịch Việt Nam (VTOS) do Liên minh Châu Âu tài trợ cho Việt Nam từ năm 2005 đến 2010 nhằm xây dựng 13 bộ tiêu chuẩn kỹ năng nghề du lịch Việt Nam hiện không còn phù hợp với quy định của khu vực cũng như MRA-TP. Vì vậy, dự án EU đã tiếp tục cập nhật, sửa đổi bộ tiêu chuẩn đó và hiện nay công việc đã hoàn thành với VTOS phiên bản mới có 10 bộ tiêu chuẩn. Bộ tiêu chuẩn này đã được Tổng cục Du lịch thông qua để triển khai trong khuôn khổ hoạt động dự án EU và các chương trình tập huấn, đào tạo. Tuy nhiên, ông Trần Đức Thắng cho rằng, Việt Nam cần phải cân đối hài hòa giữa VTOS với tiêu chuẩn nghề quốc gia để hình thành bộ tiêu chuẩn nghề du lịch quốc gia chính thức, khi đó mới có thể triển khai để thực hiện Thỏa thuận MRA-TP.

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Hữu Bắc cho rằng, VTOS là điều kiện tiên quyết để chúng ta có “vũ khí”, kỹ năng trong tay nhằm cạnh tranh với các nước ASEAN về mặt quản lý doanh nghiệp cũng như quản lý lực lượng lao động. Vì vậy, quá trình nói trên phải thực hiện càng sớm càng tốt, trước khi thỏa thuận về hợp tác chung cũng như việc thừa nhận lao động của nhau được thực hiện.

Nói chung, Thỏa thuận MRA-TP mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp du lịch trong việc lựa chọn và sử dụng nguồn lao động chất lượng cao, nhưng cũng đặt ra bài toán cho công tác đào tạo nghề cũng như ý thức nỗ lực vươn lên của người lao động Việt Nam.