22 vụ tai nạn liên quan tới xe khách giường nằm: Đâu là nguyên nhân?

Khẩn trương rà soát lại quy hoạch, luồng tuyến, siết chặt khâu đăng kiểm và xử lý nghiêm các vi phạm trong quá trình lưu thông là yêu cầu cấp thiết nhằm hạn chế những "hung thần" trên các tuyến đường đèo dốc, những hành trình xuyên đêm…

30% số vụ tai nạn xảy ra trên đường đèo dốc

Vụ TNGT nghiêm trọng xảy ra vào tối ngày 1-9 vừa qua đối với XKGN của nhà xe Sao Việt trên quốc lộ (QL) 4D từ Sa Pa về TP Lào Cai khiến 12 người chết, 41 người bị thương thêm một lần nữa gióng lên hồi chuông báo động về độ an toàn của loại hình vận tải này. Xe chạy trên địa hình đèo dốc, bị mất lái đã đâm đổ ta luy rồi lao xuống vực sâu 200m. Không ai kịp phản ứng, tất cả chỉ còn lại là những đống đổ nát, những cái chết thương tâm và những di chứng kéo dài đối với những hành khách may mắn sống sót sau vụ tai nạn thảm khốc này. Đó chỉ là vụ mới nhất, còn rất nhiều những vụ TNGT nghiêm trọng khác liên quan tới XKGN trong thời gian gần đây. Có thể kể tới một số vụ điển hình như: ngày 7-4-2014, XKGN mang biển kiểm soát 54B-057.95 chạy tuyến Đà Lạt - TP Hồ Chí Minh bị lật trên đường cao tốc Liên Khương - Đà Lạt khiến 13 người phải cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa Lâm Đồng; ngày 28-4-2014, trên QL1 đoạn qua thị xã Sông Cầu (tỉnh Phú Yên), XKGN biển kiểm soát 49B-005.35 từ Hà Nội đi Ðà Lạt đã tông phải XKGN biển kiểm soát 77B-007.68 đi ngược chiều về Bình Ðịnh khiến một người chết và bảy người khác bị thương… Một thống kê khác cho thấy, tuy số lượng XKGN hiện chỉ chiếm chưa đầy 10% tổng số xe khách loại lớn hơn 26 chỗ (4.492/45.800 xe), nhưng chỉ trong 6 tháng đầu năm 2014, số vụ tai nạn đối với XKGN chiếm hơn 30% trong tổng số các vụ tai nạn liên quan xe khách. Ðiều đó cho thấy nguy cơ tiềm ẩn TNGT cao của loại phương tiện vận tải hành khách này.

Ông Trần Kỳ Hình - Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, trong vòng hai năm qua, cả nước đã xảy ra 22 vụ TNGT liên quan tới XKGN, trong đó có tới 19/22 vụ xảy ra trong quãng thời gian từ 21h đến 7h sáng và 30% số vụ xảy ra trên đường đèo núi, còn lại phần lớn xảy ra trên QL1A, đoạn qua miền Trung.

Siết lại các quy định, quy chuẩn

Một câu hỏi được đặt ra là nguy cơ TNGT cao như vậy, số vụ TNGT thực tế cao như vậy, tại sao XKGN vẫn được đăng kiểm để hoạt động trên đường? Về vấn đề này, đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam cho rằng, hầu hết XKGN khi vào đăng kiểm đều không vi phạm. Tuy nhiên, sau khi rời trung tâm đăng kiểm, các nhà xe mới "hô biến". Nhiều nhà xe không chỉ tận dụng khoảng không trên xe làm chỗ nằm cho khách mà còn tự ý sắp xếp lại vị trí giường, thay đổi vị trí nhà vệ sinh so với thiết kế của nhà sản xuất để có được nhiều chỗ nhất hoặc không bố trí dây đai an toàn... Những thay đổi trên đều xảy ra sau khi xe đã rời trạm kiểm định, kéo theo khả năng chở quá tải và gây mất ổn định, sự cân bằng của phương tiện trên hành trình… Đây là những nguy cơ trực tiếp dẫn đến TNGT. Thêm vào đó, XKGN thường hoạt động trên những tuyến có độ dài hơn 300km, thường chạy vào ban đêm, ngược với nếp sinh hoạt, đồng hồ sinh học bình thường của con người. Vì thế, lái xe dễ bị mệt mỏi và buồn ngủ... dẫn đến mất an toàn khi điều khiển phương tiện.

Một số chuyên gia về ô tô cho rằng, về mặt công nghệ, xe giường nằm được thiết kế với những mối liên kết chặt chẽ, chắc chắn giữa thân xe, sàn xe, hầm hàng, giường nằm và các liên kết khác thành một khối thống nhất. Trong khi xe ghế chuyển thành xe giường chỉ là sự chắp nối thêm bớt nên không thể bảo đảm độ liên kết và sức bền cao. Mặt khác, xe ghế khi chuyển đổi đều do các cơ sở sửa chữa ô tô thực hiện, nên có thể không bảo đảm yêu cầu về kỹ thuật, các điều kiện thiết bị và công nghệ. Qua khảo sát, những xe ghế cải tạo thành xe giường nằm không được trang bị hệ thống phanh điện từ trên trục truyền lực nhằm hỗ trợ cho phanh chính, nên khi xe phải hoạt động liên tục hoặc lên xuống đèo dốc quanh co thì phanh chính dễ bị mất tác dụng, thậm chí làm nóng cháy phanh, có thể gây cháy xe. Do những liên kết chắp nối nên xe giường nằm thường yếu kém về sức bền, gây mất ổn định và an toàn khi xe chạy ở đường quanh co, đèo dốc hay chạy ở tốc độ cao, đường xấu. Đối với hành khách nằm ở các giường tầng trên dễ bị rung lắc, không an toàn… Chính vì sự bất cập này nên từ giữa năm 2014, Bộ GTVT đã có quy định cấm việc cải tạo xe ghế thành xe giường nằm hai tầng.

Theo Cục Đăng kiểm Việt Nam, vấn đề cần thực hiện ngay đối với XKGN là phải siết chặt việc quản lý, bao gồm quản lý an toàn và quản lý vận tải. Về quản lý an toàn, cần thực hiện gắt gao từ khâu đăng kiểm; đồng thời tăng cường công tác thanh, kiểm tra nhằm chấm dứt tình trạng tự ý thay đổi thiết kế, lắp đặt thêm giường, ghế, cơi nới hầm hàng, chở quá tải người và hàng hóa, thiếu các thiết bị an toàn. Về quản lý vận tải, cần rà soát và quy hoạch lại toàn bộ các cung đường, hệ thống bến đỗ, trạm dừng nghỉ; đồng thời quản lý nghiêm việc thực hiện các thủ tục ra, vào bến, cũng như việc bố trí lái xe luân phiên và dừng nghỉ theo đúng quy định.

Tại cuộc họp về xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật ngày 3-9-2014, Bộ trưởng Bộ GTVT Đinh La Thăng nhấn mạnh, trong vòng hai năm có tới 22 vụ tai nạn liên quan đến XKGN là khó chấp nhận. Vụ tai nạn xe khách tối 1-9 ở Lào Cai nếu văn bản quy phạm pháp luật làm chặt chẽ sẽ không thể xảy ra. Do đó cần đưa vào Thông tư 18 sửa đổi quy định XKGN không được hoạt động trên đường miền núi quanh co; sớm quy hoạch luồng tuyến và quy định rõ luồng tuyến, cấp đường XKGN được phép và không được phép chạy…; đồng thời, Tổng cục Đường bộ Việt Nam rà soát toàn bộ hộ lan trên khắp đường đèo trên toàn quốc…