Chưa đủ sức thuyết phục

Đã thử nghiệm sản xuất sắt từ bùn đỏ…

Dự phiên họp, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải cho biết, Chính phủ đã tính toán mọi phương án triển khai và trong "kịch bản" xấu nhất dự án vẫn có hiệu quả. Với mức đầu tư 700 triệu USD, dự án chắc chắn không thể có lãi ngay từ năm đầu tiên. Nhưng dự báo đến năm 2018, giá alumin sẽ lên đến 400 USD/tấn, đến năm 2020 là 450 USD/tấn, cao hơn so với mức giá ta lấy làm căn cứ xây dựng dự án.

Cũng theo Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, còn nhiều vấn đề mà dư luận quan tâm như môi trường, an ninh - quốc phòng, Chính phủ đã giao nhiệm vụ cho từng bộ để có giám sát rất chặt chẽ. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và biến động khó lường của điều kiện tự nhiên, đặc biệt là từ sự cố vỡ hồ bùn đỏ ở Hungary, Chính phủ chủ trương thắt chặt chỉ tiêu an toàn. Hiện các hồ bùn đỏ đã được điều chỉnh thiết kế - theo nhận xét của đoàn giám sát là "thừa an toàn". Tới thời điểm này, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam cũng đã làm chủ về vận hành hai dự án thử nghiệm khai thác bauxite sản xuất alumin đầu tiên ở nước ta, không phải thuê công ty nước ngoài. Về công nghệ sản xuất sắt từ bùn đỏ, các cơ quan liên quan đang cố gắng phấn đấu hoàn tất nghiên cứu để có thể ứng dụng trong thực tế, góp phần chuyển hóa bùn đỏ từ nguy hại sang không nguy hại, chủ động cung cấp thêm nguồn kim loại màu phục vụ các lĩnh vực sản xuất của đất nước. "Sẽ phải có thêm phương án vận chuyển mới, đáp ứng nhu cầu mở rộng sản xuất, khai thác và xuất khẩu, nâng cao hiệu quả của dự án" - Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải cho biết.

Liên quan vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Công thương Cao Quốc Hưng cho biết một diễn biến mới là, qua thử nghiệm mẻ xử lý 240 tấn bùn đỏ khô, đã thu được tinh quặng sắt hàm lượng 62% phục vụ sản xuất thép. Dự kiến, các thử nghiệm sẽ hoàn thành để triển khai trên thực tế từ tháng 6-2014. Mẫu sản phẩm sắt sản xuất từ bùn đỏ ngay sau đó đã được giới thiệu với UBTVQH.

… nhưng hiệu quả chưa cao

Hoan nghênh những kết quả nghiên cứu trên, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đề nghị các cơ quan liên quan, chủ đầu tư nghiên cứu, tính toán kỹ các yếu tố khoa học, kinh tế để có thể sớm đưa công nghệ này vào áp dụng trong thực tế; góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả về kinh tế của hai dự án. Song, theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu - đại diện cơ quan giám sát triển khai dự án, những thông tin trên chắc chắn vẫn chưa đủ để thuyết phục các đại biểu QH tại kỳ họp khai mạc vào tháng 5 này. Với ý nghĩa là hai dự án thử nghiệm khai thác bauxite sản xuất alumin đầu tiên ở nước ta, cần đánh giá hiệu quả của hai dự án này ở diện rộng hơn, không chỉ đối với Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam mà còn đối với kinh tế - xã hội của khu vực Tây Nguyên nói riêng và cả nước nói chung. Đoàn giám sát cũng đề nghị tập đoàn phấn đấu rút ngắn tiến độ đầu tư, sớm đưa cả hai dự án đi vào hoạt động, mấu chốt vẫn là điều hành hiệu quả thì mới có thể chứng minh doanh thu rõ ràng. Ông Nguyễn Văn Giàu cho rằng, giá alumin phụ thuộc hoàn toàn vào sự chi phối của thị trường thế giới, trong bối cảnh biến động mạnh của tình hình sẽ tác động đến hiệu quả kinh tế của dự án. Cũng vì lý do này, cơ quan giám sát nhận định, dự án có mang lại hiệu quả kinh tế nhưng hiệu quả chưa cao. Việc thử nghiệm sản xuất thành công sắt từ phế thải bùn đỏ được coi là tín hiệu rất đáng mừng nhưng mới chỉ là bước đầu, cần tiếp tục phát triển ở quy mô công nghiệp.

Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai tính toán, ngoài trữ lượng tài nguyên là yếu tố duy nhất thuận lợi trong hai dự án, các yếu tố khác như giá điện để sản xuất, thị trường, giá bán sản phẩm… đều chưa thuận lợi trong tình hình hiện nay. Vậy đến khi nào dự án có thể mang lại hiệu quả rõ ràng? Đồng tình quan điểm này, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Phùng Quốc Hiển phân tích, dự án đầu tư rất lớn, chủ yếu lại là vốn vay nên hiệu suất trên vốn rất thấp. Trong khi đó, thời gian tới, khai thác tài nguyên của đất nước, không thể đòi hỏi hưởng điện giá rẻ, thuế tài nguyên cũng không thể ưu đãi như hiện nay để bảo đảm bình đẳng với các lĩnh vực sản xuất khác.

Các thành viên UBTVQH cũng bày tỏ băn khoăn về vấn đề giao thông trong hai dự án bauxite ở Tây Nguyên, bởi chi phí vận chuyển nguyên liệu và tiêu thụ sản phẩm chiếm tỷ lệ lớn, tác động của việc vận chuyển alumin ảnh hưởng đến hạ tầng giao thông chung của khu vực. Một số ý kiến đề nghị phải làm rõ hướng giải quyết trong kỳ họp Quốc hội, khai mạc vào thứ ba tuần tới.