Kịch bản nào cho Donetsk và Lugansk?

Theo kết quả sơ bộ công bố ngày 12-5, gần 90% cử tri tại Donetsk - thủ phủ công nghiệp ở miền Đông Ukraine - đã bỏ phiếu ủng hộ quyền tự quyết cho khu vực này. Trong khi đó, dù khu vực Lugansk chưa thông báo kết quả kiểm phiếu song lãnh đạo tổ chức "Mặt trận nhân dân" địa phương tuyên bố chỉ 5% cử tri không tán thành phương án "thành lập nhà nước tự trị Cộng hòa Nhân dân Lugansk".

Kết quả này dự báo cuộc đối đầu giữa Chính phủ tạm quyền Kiev và những người biểu tình ở miền Đông sẽ ngày một sâu sắc hơn, nhất là khi thủ lĩnh của Cộng hòa tự xưng Donetsk tuyên bố sẽ lập biên giới nhà nước riêng và coi các binh sĩ của Chính phủ tạm quyền tại đó là "những kẻ xâm chiếm". Theo giới phân tích, nếu mất hai tỉnh Donetsk và Lugansk, đất nước Ukraine sẽ đứng trước bờ vực giải thể và tan rã. Vì từ trước tới nay, Donetsk và Lugansk là 2 khu vực có ý nghĩa vô cùng quan trọng về kinh tế đối với Ukraine.

Donetsk nổi tiếng với thủ phủ là thành phố cùng tên được mệnh danh là "thành phố triệu bông hồng" và từng được UNESCO công nhận là thành phố công nghiệp sạch nhất thế giới. Tạp chí danh tiếng Forbes năm 2012 cũng xếp hạng Donetsk là thành phố tốt nhất dành cho kinh doanh ở Ukraine. Thành phố này rộng 358km2 với số dân khoảng 2 triệu người, phần đông là người Ukraine nói tiếng Nga và người Nga. Ở thành phố Hoa hồng này cũng như cả vùng Donbass (tức khu vực tỉnh Donetsk), tiếng Nga là ngôn ngữ chính; thậm chí, ngay cả người Ukraine cũng coi tiếng Nga là tiếng mẹ đẻ. Thành phố lớn thứ năm Ukraine này tập trung lực lượng lao động tay nghề cao, được đánh giá là trung tâm kinh tế, công nghiệp và khoa học lớn. Nơi đây cũng đóng vai trò là trung tâm quan trọng của ngành công nghiệp nặng và khai thác than đá ở Ukraine. Mỗi năm, Donetsk kiếm được khoảng 50 tỷ hryvnia (tương đương 4,25 tỷ USD). Tương tự như vậy, Lugansk cũng được coi là trung tâm công nghiệp quan trọng ở khu vực Đông Âu trong lĩnh vực chế tạo đầu xe lửa. Lugansk có diện tích khoảng 26.700km2, dân số 2,6 triệu người, ngôn ngữ chính là tiếng Nga.

Theo các nhà phân tích, trước mắt, sự kiện Donetsk và Lugansk tự đứng ra thành lập nước cộng hòa riêng sẽ gây cản trở cho cuộc bầu cử tổng thống diễn ra vào 25-5 tới, vì như vậy ít nhất ở 2 khu vực này, bầu cử không thể tiến hành bình thường. Thách thức tiếp theo đối với Chính phủ tạm quyền Ukraine hiện nay là Donetsk, Lugansk sẽ trở thành khu vực ly khai và thiết lập quan hệ gần gũi với Nga, thậm chí có thể mời quân đội Nga vào triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình tương tự như những gì từng xảy ra ở Nam Tư cách đây hơn 2 thập kỷ.

Hiện tại, Chính phủ tạm quyền Ukraine đang sử dụng đúng chính sách mà Tổng thống bị lật đổ Viktor Yanukovych đã áp dụng ở Maidan cách đây 4 tháng. Tuy nhiên, sự từ chối Chính phủ tạm quyền Ukraine hiện nay của đa số dân chúng miền Đông và áp lực từ phía Nga, rất khó để Kiev bình ổn khu vực miền Đông như mong muốn. Trong khi đó, lực lượng thân Nga tại đây lại chưa đủ mạnh để nhanh chóng biến các cuộc biểu tình thành sự ly khai hoàn toàn. Như vậy, kịch bản bất ổn được dự báo sẽ tiếp diễn trong thời gian tới ở quốc gia bên bờ Biển Đen này.