“Nóng” chuyện thu, sử dụng phí và lệ phí

"Gánh nặng" đối với người dân

Trong phần mở đầu phiên giải trình, giải thích về việc dư luận đang cho rằng, hiện có 400-500 loại phí và lệ phí đang đè lên vai mỗi người dân, gây áp lực lớn, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng khẳng định, không có chuyện này.

Người đứng đầu ngành tài chính giải thích, thời gian qua, có hiện tượng một số địa phương, tổ chức áp dụng một số khoản thu thực chất không phải là phí, lệ phí (nhưng vẫn bị hiểu nhầm là phí) như "phí" giao thông, bến bãi, container... Gần đây nhất, qua rà soát, có 340 khoản ban hành không đúng quy định đã được bãi bỏ, nhiều khoản trước đây có thu đã được miễn như phí an ninh trật tự, phòng chống thiên tai. Hiện danh mục các loại phí, lệ phí ban hành kèm theo Pháp lệnh Phí và lệ phí năm 2002 gồm 301 khoản phí và lệ phí. Tuy nhiên, trên thực tế chỉ có 280 khoản phí, lệ phí được thực hiện, nhiều khoản vẫn trong diện chưa thu do không nhất thiết thực hiện ngay. Với chừng ấy lý do, tỷ lệ số thu phí, lệ phí so với tổng thu ngân sách nhà nước đang giảm dần (từ 5,8% năm 2011 xuống 3,9% năm 2012 và còn 3,8% năm 2013). Song, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng thừa nhận, còn 28 khoản phí và 11 khoản lệ phí được giao cho HĐND cấp tỉnh quyền quyết định nhưng việc quyết định miễn giảm phí và lệ phí thì chỉ có Chính phủ mới có thẩm quyền. Chính từ việc chưa có sự cân xứng về quyền quyết định và quyền miễn giảm phí, lệ phí như vậy đã làm cho nhiều loại phí, lệ phí có điều kiện tồn tại dù không còn phù hợp để "chờ bị bãi bỏ" trong thời gian dài, gây bức xúc cho người dân và doanh nghiệp.

Nhập nhằng giữa phí và giá dịch vụ

Có vấn đề đáng lưu ý là những dữ liệu Bộ Tài chính công bố không giải thích rõ cơ chế thu rồi sử dụng ra sao, có khoản nào bất hợp lý hay có hiện tượng phí chồng phí không? Trong khi đó, đây mới là vấn đề nhiều ĐBQH quan tâm, đề nghị làm rõ.

Mở màn cho phần hỏi - đáp về lĩnh vực này, đại biểu Trần Ngọc Vinh (Đoàn Hải Phòng) nhận xét, nhiều loại phí hiện nay không công khai kết quả, không tương xứng với chất lượng dịch vụ. "Cơ quan nào kiểm tra, thẩm định dịch vụ có tương xứng với mức phí phải nộp?" là câu hỏi được đại biểu này đặt ra cho Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng. Ông Trần Ngọc Vinh cũng cho rằng, còn khá nhiều loại phí như phí dịch vụ nhà chung cư, phí chuyển tiền tại tổ chức tín dụng… cần được đưa vào danh mục ban hành kèm Pháp lệnh Phí và lệ phí để thống nhất thực hiện.

Trước tình trạng nhập nhằng giữa phí và giá dịch vụ trông xe, đại biểu Nguyễn Sỹ Cương (Đoàn Ninh Thuận) nhận định, chắc chắn có "lợi ích cục bộ địa phương" khi tình trạng nâng giá vô tội vạ xảy ra ở nhiều nơi, thậm chí bỏ lọt khoản thu khi không được đưa vào ngân sách nhà nước và đơn vị tổ chức thu "lấy tiền chia nhau", còn người dân phải chịu. Liệt kê hàng loạt khoản thu được các cơ sở giáo dục tự đặt ra dưới tên gọi "lệ phí", Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng, do người dân không hiểu rõ về phí, lệ phí, giá dịch vụ nên nhầm lẫn, thậm chí bị lừa. Ngoài ra, có tình trạng một số khoản bị một số đơn vị thu vô lý để thành lập quỹ và sử dụng không đúng quy định. Đây là vấn đề thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Tài chính. Chỉ có điều, tình hình sai phạm về phí, lệ phí đang "rất nóng" nhưng việc xử lý lại "rất nguội". Trong nhiều năm, cơ quan chức năng chỉ kiến nghị xử lý hành chính 4 trường hợp, chuyển công tác một trường hợp trong lĩnh vực này. Nhiều ĐBQH còn cho rằng, thu phí bảo trì đường bộ với xe máy là không cần thiết, với ô tô thì rõ ràng là thiết thực hơn.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng thừa nhận, hiện vẫn có tình trạng lạm thu, nhiều khoản thu vẫn núp bóng phí, lệ phí. Ông Đinh Tiến Dũng cũng cam kết sẽ đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra theo quy định để chấn chỉnh hoạt động này. Với những trường hợp địa phương đề xuất "đẻ" thêm nhiều loại phí, lệ phí, người đứng đầu ngành tài chính cho biết, nhu cầu, ý tưởng bao giờ cũng rất phong phú, nhưng phí ban hành bắt buộc phải có trong danh mục nhóm của Pháp lệnh và chi tiết theo Nghị định của Chính phủ. Có loại có trong danh mục nhưng chưa thực sự cần ngay thì cũng chưa ban hành.

"Chia lửa" với Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng, đại diện Bộ Giao thông - Vận tải, Bộ Giáo dục - Đào tạo đã lần lượt làm rõ thêm nhiều vấn đề liên quan đến các loại phí bảo trì đường bộ, học phí… Với tình trạng nhập nhằng thu chi ở nhiều trường học, theo giải thích của Thứ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo Phạm Mạnh Hùng, các khoản thu này Bộ không khuyến khích. Tuy nhiên, việc thu của các trường cũng căn cứ vào yêu cầu thực tiễn do học phí chưa tiếp cận được chi phí đào tạo. Thứ trưởng Bộ Giao thông - Vận tải Nguyễn Hồng Trường cho biết, qua một năm thực hiện thu phí bảo trì đường bộ theo hình thức trên đầu phương tiện, đến nay các trạm thu phí cho ngân sách nhà nước đã dừng thu mà chỉ còn các trạm do doanh nghiệp bỏ kinh phí xây dựng và được Nhà nước giao thu phí để bù đắp phần đã chi (trạm BOT). Các văn bản hiện hành quy định rất rõ Quỹ Bảo trì đường bộ để bảo trì các đoạn đường không phải BOT, còn các đoạn đường BOT thì nhà đầu tư phải tự bỏ tiền ra để duy tu, sửa chữa. Như vậy là không chồng phí. Vẫn theo ông Nguyễn Hồng Trường, tính ra một xe container khoảng 20 tấn đi từ TP Hồ Chí Minh ra Hà Nội phải nộp phí 1,5 - 1,7 triệu đồng là mức chấp nhận được.

Trước ý kiến đề nghị không thu phí bảo trì đường bộ đối với xe gắn máy do nguồn thu phí giao thông từ phương tiện xe máy không đáng kể, Thứ trưởng Nguyễn Hồng Trường không trực tiếp trả lời nên hay không nên. Ông cho rằng, khoản thu từ xe máy không lớn nhưng cũng có ý nghĩa, thể hiện sự đóng góp của người dân vào xây dựng hạ tầng giao thông.