Hệ thống quy tắc ứng xử cho người Hà Nội: Phải đi vào “gốc rễ” của vấn đề

Ý kiến của các đại biểu tại hội nghị này và những cuộc hội thảo, tọa đàm về văn hóa, con người Hà Nội diễn ra gần đây cho thấy, việc ban hành đề án là đòi hỏi tất yếu, song các tiêu chí khung về văn hóa ứng xử (VHƯX) với từng nhóm đối tượng vẫn còn nhiều điểm cần được làm rõ.

Đòi hỏi tất yếu

TS Mai Anh, Giám đốc Trung tâm ISCSC, Khoa Quốc tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) - đơn vị xây dựng đề án cho biết, việc xây dựng và áp dụng bộ QTƯX tại các đơn vị, tổ chức, cộng đồng được nhiều nước trên thế giới quan tâm. Đối với một thành phố, các QTƯX sẽ góp phần xây dựng môi trường văn hóa, văn minh, từ đó duy trì và phát triển những giá trị sống tốt đẹp nhất cho xã hội và con người; đồng thời là một trong những công cụ quản lý xã hội. "Với vị thế là trung tâm văn hóa, xã hội của cả nước, việc xây dựng hệ thống QTƯX trong cơ quan, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư là cần thiết nhằm mục đích triển khai có hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, của TP Hà Nội; góp phần giữ gìn và phát huy truyền thống lịch sử, văn hóa của mảnh đất Thăng Long - Hà Nội nghìn năm văn hiến", TS Mai Anh khẳng định.

Trong những cuộc hội thảo về văn hóa, con người Hà Nội thời gian gần đây, các nhà quản lý, nghiên cứu văn hóa cho rằng, VHƯX của một bộ phận không nhỏ người Hà Nội đang có biểu hiện lệch lạc, xuống cấp. PGS Nguyễn Chí Mỳ, Viện Nghiên cứu văn hóa Thăng Long cho biết: "Phải thẳng thắn thừa nhận, hiện nay, nền tảng văn hóa, đời sống tinh thần của người Thủ đô có những mặt đã bị xuống cấp, nhiều đức tính tốt đẹp được hun đúc trong lịch sử và trong kháng chiến bị xói mòn, nhiều tật xấu nổi lên. Thái độ cục cằn, biểu thị ý thức không biết tôn trọng mình, không biết ngượng đang có chiều hướng gia tăng, nhất là lớp trẻ…".

Cùng chung quan điểm này, TS Nguyễn Đình Dương, Viện trưởng Viện nghiên cứu và phát triển KT-XH Hà Nội cho rằng, việc chưa hình thành được hệ giá trị nhân cách với các chuẩn mực rõ ràng về đạo đức, lối sống của người Hà Nội trong thời kỳ CNH, HĐH và hội nhập quốc tế là một trong những nguyên nhân khiến văn hóa và con người Hà Nội thời kỳ mới chưa tương xứng với nền tảng truyền thống, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển.

Rõ dần các tiêu chí

Sau cuộc hội thảo khoa học với nội dung: "Góp ý xây dựng hệ thống QTƯX nhằm xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh" vào ngày 8-2-2012, Ban soạn thảo đề án đã tiến hành điều tra xã hội học, thăm dò ý kiến của nhiều nhóm đối tượng và bước đầu hình thành bộ khung hệ thống QTƯX trong cơ quan, đơn vị, cộng đồng dân cư TP Hà Nội. Theo đó, khung QTƯX trong cơ quan hành chính được xác định bởi các tiêu chí: Trách nhiệm, tận tâm với công việc; lịch sự, hòa nhã, nhiệt tình, tiết kiệm, kỷ luật. Trong bệnh viện, cán bộ y tế cần tận tình, chu đáo trong việc khám, chữa bệnh; giải thích và cung cấp đầy đủ thông tin cho bệnh nhân và người nhà bệnh nhân; luôn học hỏi, trau dồi kiến thức, nghiệp vụ chuyên môn, chịu trách nhiệm trong công việc… Trong doanh nghiệp, các chuẩn mực ứng xử tối thiểu là công bằng, coi trọng chữ tín, chia sẻ lợi ích, tôn trọng khách hàng, ghi nhận sự đóng góp của các cá nhân, tập thể và có trách nhiệm với xã hội.

Khung hệ thống QTƯX ở khu dân cư đề cao sự tôn trọng, sẻ chia, trách nhiệm giữa con người với con người và giữa con người với môi trường xung quanh. Trong đó, người tham gia công tác chính quyền phải hoàn thành tốt nhiệm vụ, không sách nhiễu người dân, không thành kiến với các hộ gia đình, không tham nhũng…; còn người dân phải sống và làm việc theo pháp luật, thực hiện tốt quy chế của khu dân cư, lời nói đúng mực, thái độ thân thiện, trang phục gọn gàng… Ở nơi công cộng, mọi người cùng chấp hành nội quy, quy định, giữ gìn vệ sinh môi trường, không hút thuốc lá, không gây ồn ào, mất trật tự, xếp hàng khi tham gia các dịch vụ, có ý thức phê phán những hành vi phản cảm…

Đóng góp cho khung hệ thống QTƯX, TS Nguyễn Quang Hòa, Hiệu trưởng Trường Nguyễn Bỉnh Khiêm cho rằng: Các tiêu chí khung này tương đối sát với thực tế, nhưng chưa đi vào "gốc rễ" của vấn đề. Theo TS Nguyễn Quang Hòa, QTƯX là khuôn mẫu để chúng ta đối chiếu chứ không phải là cơ sở điều chỉnh thái độ, hành vi, cho nên quy tắc đầu tiên cần có phải là sự yêu thương, rồi mới đến yếu tố thân thiện, trung thực, lắng nghe, chia sẻ… Chỉ rõ một số tiêu chí na ná nhau, chưa rõ "chất" Hà Nội, ông Lưu Xuân Bình, Ban An toàn giao thông TP Hà Nội kiến nghị, các tiêu chí về VHƯX nên dựa trên những phẩm chất nổi bật của người Hà Nội, nhưng có sự điều chỉnh cho phù hợp với cuộc sống hôm nay; nên rõ ràng hơn với từng đối tượng, chứ không chung chung như dự thảo, rất khó hiểu, khó nhớ.

Tiếp thu các ý kiến đóng góp trên đây, ông Nguyễn Khắc Lợi, Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL Hà Nội cho biết, hội nghị lấy ý kiến góp ý về tiêu chí khung mới là bước "khởi động" trên lộ trình xây dựng, hoàn thiện. Thời gian tới, Sở VH,TT&DL Hà Nội phối phợp với Khoa Quốc tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) tiếp tục lấy ý kiến rộng rãi các tầng lớp nhân dân qua các phương tiện thông tin đại chúng, đồng thời đưa về các ngành, các địa phương để lấy ý kiến trực tiếp. Chẳng hạn, ngành GD-ĐT sẽ góp ý cho QTƯX trong trường học; ngành y tế góp ý cho QTƯX trong bệnh viện; các cuộc họp khu dân cư, tổ dân phố sẽ bàn về QTƯX trong khu dân cư. Sau khi hoàn thiện bộ khung, các cơ quan, đơn vị, trường học, cộng đồng dân cư… sẽ căn cứ vào những tiêu chí chung này để xây dựng hệ thống QTƯX cho đơn vị mình. Dự kiến, từ quý III năm 2014, hệ thống QTƯX sẽ được triển khai thực hiện thí điểm ở một số ngành, địa phương, sau đó rút kinh nghiệm, điều chỉnh và nhân rộng.