Tổng kết 10 năm dự án Bảo tồn Di sản thế giới Mỹ Sơn 2003 - 2013

Tham dự cuộc họp có đại diện các cơ quan chuyên môn của Italia và Việt Nam: Quỹ Lerici thuộc trường Đại học Bách Khoa Milan, Viện Bảo tồn Di tích, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch; cùng các cơ quan quản lý tại Quảng Nam, bao gồm Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Nam, Trung tâm Quản lý Di tích và Danh thắng tỉnh Quảng Nam, Ban Quản lý Di tích và Du lịch Mỹ Sơn.

Dự án “Bảo tồn Di sản Thế giới Mỹ Sơn” do UNESCO điều phối thực hiện với nguồn vốn viện trợ không hoàn lại của Chính phủ Italia thông qua Quỹ Tín thác Italia, được chia làm 3 giai đoạn, trong đó giai đoạn I (2003-2005) có tổng số vốn tài trợ 812 470USD, giai đoạn II (2008-2010) có vốn tài trợ 538 788USD và giai đoạn III có tổng số vốn tài trợ 282 735USD.

Qua 10 năm thực hiện, dự án hợp tác ba bên giữa Việt Nam – Italia – UNESCO đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, nổi bật là thành quả trong việc trùng tu các tháp thuộc nhóm G, khai quật và xử lý hơn 1500 hiện vật khảo cổ, tổ chức trưng bày hiện vật và nâng cấp hệ thống trưng bày chuyên đề tại bảo tàng tại chỗ, nâng cấp cảnh quan nhóm tháp G, xây dựng hệ thống biển thông tin và các ấn phẩm sáng tạo quảng bá di sản.

Bên cạnh đó, kết quả quan trọng nhất của dự án là việc đào tạo nâng cao năng lực của các cán bộ chuyên môn và quản lý từ cấp trung ương, cấp tỉnh và địa phương trong việc ứng dụng các tiêu chuẩn quốc tế vào bảo tồn, từ hoạt động khảo cổ tới trùng tu. Đặc biệt, hơn 50 công nhân địa phương đã được đào tạo về trùng tu di tích, tham gia vào công tác trùng tu tại địa phương và cải thiện đời sống. Qua hoạt động này, dự án đã góp phần tạo dựng được một đội ngũ cán bộ chuyên môn và trùng tu chuyên nghiệp cho các hoạt động trùng tu di tích Chăm trong tương lai của tỉnh cũng như trong vùng.

Tại cuộc họp, các bên tham gia đã tổng kết lại 10 kết quả và thành tựu chính của dự án trong suốt 10 năm thực hiện 2003-2013 và thực hiện bàn giao Kho hiện vật bao gồm hơn 1500 hiện vật khảo cổ được phát hiện trong quá trình khảo cổ trùng tu. Đồng thời, một hệ thống dữ liệu tiên tiến được sử dụng để phân loại lập danh mục hiện vật cũng đã được phía chuyên gia bàn giao lại cho Ban Quản lý Di tích và Du lịch Mỹ Sơn.

Tại cuộc họp, bà Katherine Muller Marin, Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam nhấn mạnh: “Sau khi dự án kết thúc, tính bền vững của các kết quả đạt được phụ thuộc phần lớn vào mức độ cam kết và năng lực của Ban Quản lý Khu di sản trong những năm tiếp theo.”

Đại diện của UNESCO và các chuyên gia cũng nêu những khuyến nghị cụ thể đối với UBND tỉnh Quảng Nam và các cơ quan quản lý di sản tại địa phương về những hành động cần thiết, tập trung vào ba lĩnh vực: Quản lý Khu di sản; Công tác trùng tu và bảo dưỡng di tích; và Quản lý vận hành bảo tàng. Trong đó, vấn đề nổi bật cần quan tâm đối với Quản lý di sản là việc cần thiết phải cải thiện quản lý về mặt thể chế, trao quyền và nâng tầm của Ban Quản lý Khu di sản thế giới Mỹ Sơn lên tương đương cơ quan cấp tỉnh.

Điều kiện về nguồn nhân lực cũng được khuyến nghị rõ đối với số lượng và yêu cầu chuyên môn đối với cán bộ dịch vụ và cán bộ chuyên môn. Về vấn đề trùng tu và bảo dưỡng di tích trong tương lai, UNESCO cũng khẳng định việc cần thiết phải tuân thủ đầy đủ những cam kết quốc tế của Việt Nam trong bảo vệ di sản, đặc biệt là Công ước 1972 về các khu di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới. Theo đó, bất kỳ can thiệp nào đối với di sản trong tương lại cũng cần được xem xét và thực hiện một cách thận trọng, “đảm bảo rằng Giá trị Nổi bật Toàn cầu của di sản được bảo tồn đầy đủ”.

Bên cạnh đó, Đại diện UNESCO và chuyên gia cũng khuyến nghị cụ thể về vấn đề điều tiết giao thông nội bộ, sớm chấm dứt tình trạng quá tải và ách tắc xe cộ trong vũng lõi khu di sản, việc các phương tiện gây ô nhiễm và đẩy nhanh tình trạng xuống cấp của đường nội bộ dẫn vào cụm di tích.

Riêng đối với nhóm G, khuyến nghị về việc Ban Quản lý Khu di sản cần thực hiện trách nhiệm giám sát theo dõi tình trạng của các tháp sau khi trùng tu theo quyết định của Ban Chỉ đạo dự án trong vòng 18 tháng kể từ khi dỡ bỏ mái che tạm thời và mở cửa hồi tháng 6 năm nay.