Ukraine: “Cuộc chiến đường phố” đang leo thang

Việc những người biểu tình đeo mặt nạ có hành động quá khích trên Đại lộ Shevchenko đêm 8-9 cho thấy những hoạt động chống đối đang ngày càng có xu hướng leo thang với mục tiêu lật đổ chính phủ hiện tại của Ukraine. Dù cảnh sát Kiev đã bắt nhiều đối tượng liên quan tới hoạt động quá khích và Bộ Ngoại giao, Cơ quan An ninh Ukraine đang xem xét cấm nhập cảnh những người có thể làm gia tăng hoạt động chống chính phủ, song xem ra tình hình khó có thể sớm tìm lại được bình yên.

Nhiều nhà phân tích cho rằng, Tổng thống Viktor Yanukovych cần khẩn trương thành lập một cơ quan tham vấn để tiến hành đối thoại với tất cả các lực lượng chính trị và tìm kiếm lối thoát ra khỏi khủng hoảng, đang đe dọa sự ổn định xã hội, an ninh quốc gia… Và cơ quan tham vấn này phải bao gồm các quan chức cao cấp nhất, lãnh đạo các khối đại biểu trong Quốc hội, đại diện giới trí thức, các nhà hoạt động xã hội và tôn giáo có uy tín... Tuy nhiên, rất khó có thể thay đổi yêu sách cứng rắn mang tính chất tối hậu thư mà phe đối lập đưa ra cho Tổng thống và Chính phủ, như: Yêu cầu Chính phủ của Thủ tướng Mykola Azarov phải từ chức, xem xét lại toàn bộ cơ cấu chính quyền tại Ukraine thông qua bầu cử Tổng thống và Quốc hội… Chưa kể việc phe đối lập còn yêu cầu thả ngay lập tức tất cả các thành viên đối lập bị bắt trước đó và trừng phạt những nhân viên cơ quan sức mạnh đã tham gia giải tán cuộc biểu tình tại Kiev vào đêm 29-11.

Theo các nhà phân tích, có nhiều nguyên nhân dẫn đến cuộc khủng hoảng tại Ukraine hiện nay. Trước hết, đó là thế đứng ở ngã ba đường khiến đất nước này luôn đau đầu tìm cách duy trì cân bằng giữa hai luồng dư luận xung đột nhau: mở cửa hướng Tây hay duy trì mối quan hệ mật thiết với Nga ở hướng Đông. Nhìn nhận một cách công bằng thì gia nhập Liên minh thuế quan do Nga thành lập hay liên kết với Liên minh Châu Âu (EU) bằng một hiệp định đều có lợi cho Ukraine. Điều dễ hiểu là Kiev không muốn mất lòng bên nào, dù là láng giềng lâu năm hay người bạn mới đầy quyền lực. Nhưng, lựa chọn dành cho đất nước bên bờ Biển Đen chỉ có một và trong ngắn hạn thì quan hệ với Nga là một lựa chọn đem lại nhiều lợi ích hơn. Mặc dù thị trường EU có quy mô lớn gấp 10 lần Liên minh thuế quan do Nga khởi xướng, nhưng hàng hóa Ukraine hầu như chưa có chỗ đứng tại đây. Ngoài ra, Ukraine sẽ phải trả cái giá rất lớn để gia nhập EU bởi khoản hỗ trợ tài chính 800 triệu euro của EU chỉ như "một viên kẹo nhỏ", chẳng thấm vào đâu so với con số 20 tỷ USD mỗi năm để nâng cấp nền kinh tế yếu kém của đất nước này cho đạt với tiêu chuẩn Châu Âu. Trong khi đó, nếu gia nhập Liên minh thuế quan, Ukraine sẽ ngay lập tức có quyền mua dầu mỏ và khí đốt từ Nga với giá thấp cùng nhiều ưu đãi khác. Thế nhưng, thật đáng tiếc, lựa chọn bất đắc dĩ của Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych lại không làm vừa lòng những người muốn tiến gần hơn với phương Tây và mâu thuẫn bùng phát là điều khó tránh khỏi.

Một nguyên nhân nữa dẫn đến tình trạng bất ổn tại Ukraine hiện nay là vấn đề liên quan tới cựu Thủ tướng Yulia Tymoshenko - người được mệnh danh là linh hồn cuộc Cách mạng Cam năm 2004 đã lật đổ Tổng thống V.Yanukovych và đưa người hùng với đường lối thân phương Tây Viktor Yushenko lên nắm quyền. Dù hiện tại, bà Y.Tymoshenko đang phải "bóc lịch" vì những tội danh lạm quyền, tham nhũng, song ảnh hưởng của "nữ hoàng tóc tết" trên chính trường Ukraine vẫn còn rất lớn. Việc Tổng thống V.Yanukovych từ chối liên kết với EU đồng nghĩa với việc yêu sách của Brussels đòi trả tự do cho bà Y.Tymoshenko sẽ không được thực hiện. Trong khi đó, đây là một trong những mục tiêu mà phe đối lập tại Ukraine theo đuổi nhiều năm qua. Vì vậy, những quan ngại về việc làn sóng biểu tình sẽ được đẩy thành "cuộc cách mạng" như đã từng xảy ra 9 năm trước vẫn đang bao trùm đất nước bên bờ Biển Đen.