Nên thu gọn mục tiêu các chương trình quốc gia

Theo báo cáo của Chính phủ trình Quốc hội chiều 23/10, các chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) đã huy động được sức mạnh, sự tham gia của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, tạo nguồn lực lớn cùng với nguồn lực của nhà nước thực hiện có hiệu quả các chính sách giảm nghèo, có ý nghĩa quan trọng và ảnh hưởng tích cực đến phát triển văn hoá, nâng cao mức hưởng thụ văn hoá của nhân dân, bước đầu đã mang lại sự chuyển biến đáng kể đối với hệ thống thông tin và truyền thông cơ sở, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là tại các vùng đồng vào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Đặc biệt, các Chương trình MTQG đã góp phần đáng kể trong việc thực hiện các Mục tiêu Thiên niên kỷ (DMGs) mà Việt Nam đã cam kết với cộng đồng quốc tế vào năm 2015.

Sau 3 năm thực hiện, trong bối cảnh khó khăn khi kinh tế tăng trưởng chậm hơn mức dự kiến, các chỉ tiêu an sinh xã hội vẫn được đảm bảo, các chỉ số cơ bản về y tế, giáo dục, nước sạch và vệ sinh môi trường, văn hóa, xã hội… tiếp tục được cải thiện. Điều kiện sống, ăn ở đi lại, học hành, chữa bệnh của nhân dân vùng khó khăn và vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc ít người từng bước được nâng cao, tỷ lệ hộ nghèo tiếp tục giảm mạnh (từ 14,2% năm 2010 xuống còn 9,6% năm 2012, dự kiến năm 2013 chỉ còn 7,6%); tỷ lệ thất nghiệp khu vực thành thị giảm (từ 4,43% năm 2010 xuống còn dưới 4% năm 2013); số lao động được tạo việc làm năm 2013 ước đạt khoảng 1,54 triệu người; tỷ lệ dân số nông thôn được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh tăng từ 78% năm 2011 dự kiến lên 82% năm 2013; tỷ lệ số hộ gia đình ở nông thôn có nhà tiêu hợp vệ sinh ước đạt 60% năm 2013.

Tuy nhiên, một số mục tiêu của Chương trình MTQG đạt thấp so với mục tiêu được phê duyệt ảnh hưởng tới khả năng hoàn thành mục tiêu chung của Chương trình đến năm 2015, như mục tiêu “Số làng nghề đang bị ô nhiễm môi trường đặc biệt nghiêm trọng được thực hiện khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi trường” và “Cải thiện và phục hồi môi trường cho những khu vực bị ô nhiễm môi trường đặc biệt nghiêm trọng do hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu gây ra” mới thực hiện đạt 14,89% và 13% so với mục tiêu phê duyệt đến năm 2015; Mục tiêu “Hỗ trợ đào tạo nghề, ngoại ngữ, bồi dưỡng kiến thức cần thiết cho lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, lao động là người dân tộc thiểu số, lao động là thân nhân chủ yếu của gia đình chính sách người có công với cách mạng và lao động thuộc hộ bị thu hồi đất nông nghiệp đi làm việc ở nước ngoài” của Chương trình MTQG Việc làm và Dạy nghề mới đạt 10% so với mục tiêu được phê duyệt đến năm 2015; Mục tiêu “Tỷ lệ các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi đạt mức độ 2” của Chương trình MTQG Giáo dục và Đào tạo mới đạt 15,6% so với mục tiêu được phê duyệt đến năm 2015; Mục tiêu 20% số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới vào năm 2015 của Chương trình MTQG Xây dựng nông thôn mới đến nay mới đạt 3,7%...

Để nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành các chương trình MTQG nhằm hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ của từng chương trình giai đoạn 2011-2015 và định hướng thực hiện chương trình cho các giai đoạn tiếp theo, Chính phủ sẽ đổi mới cơ chế quản lý, điều hành các chương trình MTQG, cơ chế huy động nguồn lực, trong đó quy định rõ trách nhiệm và cam kết của các địa phương trong việc huy động và bố trí vốn thực hiện các Chương trình MTQG để đảm bảo hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra, giao kế hoạch vốn NSTW thực hiện các Chương trình MTQG giai đoạn 2014 – 2015 theo hướng để các bộ, ngành và địa phương chủ động trong việc phân bổ và huy động nguồn lực thực hiện Chương trình, chỉ bố trí vốn cho các dự án khởi công mới sau khi đã bố trí đủ vốn cho các dự án nói trên, đồng thời dự án khởi công mới phải hoàn thành vào năm 2015.

Thẩm tra báo cáo của Chính phủ, Ủy ban Tài chính Ngân sách cơ bản tán thành với các đề xuất này. Đa số ý kiến đề nghị giữ nguyên danh mục các chương trình nhưng thu gọn mục tiêu, giảm chi sự nghiệp, nhất là chi cho công tác tập huấn, đào tạo, tuyên truyền của các chương trình MTQG; chỉ tập trung cho các dự án, công trình xây dựng cơ bản dở dang hoàn thành trong năm 2014 - 2015, các chương trình đã cam kết với các nhà tài trợ quốc tế, các chương trình có quy mô vùng, miền do Trung ương quản lý như Chương trình MTQG về ứng phó với biến đổi khí hậu... Riêng Chương trình MTQG Xây dựng nông thôn mới, nhất trí với đề nghị của Chính phủ cho phép phát hành bổ sung vốn trái phiếu chính phủ giai đoạn 2014 - 2016 để tăng cường nguồn lực thực hiện Chương trình này.

Với các chương trình còn lại, Ủy ban đề nghị thu gọn mục tiêu và bố trí chi thường xuyên bằng khoảng 50% dự toán năm 2013, trừ một số nhiệm vụ quan trọng trong lĩnh vực y tế như: tiêm chủng mở rộng, dân số kế hoạch hóa gia đình... Với một số chương trình MTQG hiện nay đang chủ yếu là vốn sự nghiệp, Chính phủ cần chỉ đạo bổ sung kinh phí, đưa vào nhiệm vụ chi thường xuyên của các bộ, ngành, địa phương và giao chỉ tiêu cụ thể trong Nghị quyết về phát triển kinh tế - xã hội hàng năm cho các bộ, ngành và địa phương.