Lại tìm về bản sắc

1. Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 18 sắp diễn ra tại Quảng Ninh đã thay đổi về khẩu hiệu. Thay vì chỉ có "Đổi mới - hội nhập", yếu tố dân tộc được nhấn mạnh hàng đầu "Dân tộc, nhân văn, sáng tạo, hội nhập". Cũng là một sự thay đổi về tư duy, ảnh hưởng trực tiếp đến tiêu chí lựa chọn và trao giải cho tác phẩm. Bên cạnh đó, trước thềm tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết TƯ 5 về văn hóa, "liên cơ quan" Hội Điện ảnh Việt Nam, Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Việt Nam, Hội đồng Lý luận phê bình VHNT TƯ cũng vừa tổ chức diễn đàn trao đổi khoa học về "Tính dân tộc trong phim truyện Việt Nam". Nhận định không mới nhưng thực sự khó có thể thờ ơ hơn nữa: Đó là phim truyện Việt Nam đương đại đang phai nhạt dần tính dân tộc - điều đã từng làm nên diện mạo điện ảnh nước ta một thời, nếu không muốn nói là đã khắc họa diện mạo tinh thần của cả dân tộc Việt Nam trước thế giới.

2. Không phải ngẫu nhiên, ở nước ta hiện nay ngày càng có nhiều trung tâm văn hóa của các quốc gia đặt trụ sở cố định và hoạt động mạnh mẽ như Trung tâm Văn hóa Pháp, Hàn Quốc, Nhật Bản, ngôi nhà Italia, Trung tâm Hoa Kỳ… Khi đặt trung tâm văn hóa ở nước ta, các quốc gia đã góp phần mang lại một đời sống văn nghệ phong phú, mở rộng giao lưu cho công chúng trong nước. Nhưng ngược lại không ai có thể phủ nhận được rằng, các trung tâm văn hóa đang làm nhiệm vụ truyền bá các giá trị truyền thống của quốc gia mà nó mang tên vào nước ta nhằm tăng cường vị thế. Phim ảnh, sách vở, các loại hình nghệ thuật khác được giới thiệu, trưng bày, quảng bá… chả phải là chuyện mua vui thông thường. Trong đó tiềm ẩn những giá trị tinh thần mang thông điệp riêng của các dân tộc…

Chúng ta hiểu điều đó, nhưng chúng ta chưa làm được nhiều cho điều đó, đặc biệt là trong văn học nghệ thuật. Thế nên lại tìm về bản sắc là lối đi không thể khác để tìm kiếm sức mạnh lớn nhất cho văn học nghệ thuật trong hành trình đồng hành cùng dân tộc và đặc biệt là hành trình tìm nguồn cảm hứng sáng tạo tự thân.