Thổ Nhĩ Kỳ: Bước đi thận trọng

Quyết định được ra trong bối cảnh có thông tin cho rằng, đảng cầm quyền đang thúc đẩy thông qua dự luật sửa đổi nhằm hạn chế sự tham gia của quân đội vào nền chính trị trong nước sắp được Quốc hội xem xét. Điều này có thể làm mối quan hệ vốn đã phức tạp giữa chính phủ và quân đội Thổ Nhĩ Kỳ thêm căng thẳng.

Trên thực tế, cơ chế độc lập của quân đội với các đảng phái chính trị tại Thổ Nhĩ Kỳ luôn được coi là mối đe dọa lớn cho chính thể tại quốc gia Hồi giáo này. Theo truyền thống, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ có vị thế quyền lực quan trọng, tự coi mình là người bảo vệ di sản của Ataturk - Tổng thống đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ. Thông qua Hội đồng An ninh quốc gia, quân đội gây ảnh hưởng tới chính sách về các vấn đề mà họ coi là mối đe dọa tới đất nước, gồm cả vấn đề liên quan tới cuộc nổi dậy của người Kurd và chủ nghĩa Hồi giáo.

Tuy nhiên, cũng chính vì được nắm trong tay nhiều quyền lực, các tướng lĩnh quân đội Thổ Nhĩ Kỳ nổi tiếng là luôn can thiệp vào chính trường bằng các cuộc đảo chính, lật đổ các chính trị gia khiến họ không thể giải quyết những tình huống xã hội bất ổn nhất thời. Đáng chú ý nhất là cuộc đảo chính vào năm 1960, một Thủ tướng đã bị quân đội hành quyết. Trong vòng 40 năm sau đó, đã có thêm ba cuộc đảo chính nữa xảy ra. Từ năm 2007 đến nay, nhiều âm mưu đảo chính chống chính phủ dân sự tại Thổ Nhĩ Kỳ đã bị phát hiện. Riêng trong năm 2009, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ bị cáo buộc đã 4 lần âm mưu đảo chính.

Báo chí Thổ Nhĩ Kỳ đưa tin trong số các tướng lĩnh nghỉ hưu sớm có 37 nhân vật đang bị giam giữ với các cáo buộc liên quan đến âm mưu lật đổ chính phủ của Thủ tướng. Hàng trăm nhân vật bị tình nghi, gồm sĩ quan cấp cao đã nghỉ hưu cũng như đang phục vụ trong quân đội, đang bị xét xử với cáo buộc liên quan âm mưu lật đổ chính phủ.

Vì thế, ngay sau khi lên nắm quyền cách đây hơn một thập kỷ, Thủ tướng T.Erdogan đã tìm cách thu hẹp quyền lực của quân đội với lập luận nhằm đáp ứng "các tiêu chí dân chủ" để Thổ Nhĩ Kỳ gia nhập Liên minh Châu Âu (EU). Bằng cách xóa bỏ Hội đồng An ninh vốn hoạt động như một chính phủ song song; đồng thời giám sát việc bắt giữ hàng trăm tướng lĩnh và các sĩ quan cầm đầu một âm mưu đảo chính, ông T.Erdogan đã khiến quyền lực của quân đội suy giảm đáng kể. Nhưng, vụ việc cũng làm gia tăng mối bất hòa giữa quân đội và đảng Công lý và Phát triển (AKP) cầm quyền.

Các nhà phân tích cho rằng, những gì đang xảy ra tại Ai Cập trong những ngày qua đã đẩy Thủ tướng T.Erdogan vào thế phòng thủ. Thực tế tại Trung Đông và Bắc Phi trong hai năm trở lại đây cho thấy, sự cẩn trọng không bao giờ thừa khi làn sóng phản đối là một căn bệnh truyền nhiễm, dễ lây lan và không giới hạn châu lục. Nhất là vào lúc người Thổ Nhĩ Kỳ theo đường lối thế tục cũng đang xuống đường phản đối chính phủ. Những quyết sách không hợp lòng dân của Chính quyền Thủ tướng T.Erdogan như thông qua đạo luật hạn chế rượu bia, đưa nội dung liên quan đến đạo Hồi vào trường học… đã khiến nhiều tầng lớp dân chúng bất bình. Và, một yêu cầu có sự can thiệp của quân đội để chống lại bộ máy chính quyền mà họ cho rằng đang ngày càng bị Hồi giáo hóa là có thể.

Do đó, không có gì đáng ngạc nhiên khi chỉ một ngày sau thời điểm Tổng thống Ai Cập Mohamed Morsi bị quân đội lật đổ, Thủ tướng T.Erdogan đã phải rút ngắn kỳ nghỉ để tiến hành cuộc họp nội các khẩn cấp nhằm cơ cấu lại sức mạnh. Mặc dù, uy tín của Ankara với tư cách là một hình mẫu dân chủ trong thế giới Hồi giáo sẽ không bị sứt mẻ nhiều nhưng chính sách của AKP để duy trì sự ổn định sẽ phải điều chỉnh. Và, quyết định thay thế hàng loạt tướng lĩnh của Thủ tướng T.Erdogan trong bối cảnh một tòa án của Thổ Nhĩ Kỳ vừa mở phiên tòa đầu tiên xét xử 275 phần tử âm mưu đảo chính gồm nhiều sĩ quan quân đội cho thấy, AKP sẽ theo đuổi một chính sách cứng rắn trong thời gian tới nhằm bảo toàn những thành quả được tạo dựng suốt một thập kỷ qua.