Tiêm vắc xin vẫn là cách phòng bệnh hữu hiệu

Quy trình tiêm chủng - Nhiều sai sót

Nhiều câu hỏi liên quan đến việc làm thế nào để công tác tiêm chủng bảo đảm an toàn và hiệu quả đã được gửi đến. GS.TS Nguyễn Trần Hiển, Trưởng ban quản lý Dự án tiêm chủng mở rộng, Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ TƯ, cho biết: Quyết định 23 của Bộ Y tế về sử dụng vắc xin, sinh phẩm y tế trong dự phòng và điều trị ban hành năm 2008 có những điều kiện cơ bản về nhân sự. Từ đó đến năm 2010, 100% cán bộ tại các tuyến đều được tập huấn, đào tạo, cấp chứng chỉ về tiêm chủng an toàn, quản lý, sử dụng vắc xin... Việc đào tạo lại, đào tạo mới cũng được duy trì hằng năm. Bên cạnh đó, công tác thanh, kiểm tra được tiến hành thường xuyên ở các tuyến. Nội dung kiểm tra là toàn bộ quy trình liên quan tới tiêm chủng an toàn như nhân sự (có đủ điều kiện, có được cấp chứng chỉ không); cơ sở vật chất (buồng tiêm, bàn tiêm, trang thiết bị, hệ thống sổ sách, bảo quản vắc xin…); tiếp nhận, vận chuyển, bảo quản và cấp phát vắc xin ở các tuyến; chuẩn bị điểm tiêm đến tổ chức buổi tiêm chủng, khám sàng lọc, chỉ định tiêm chủng, quy trình tiêm chủng, theo dõi sau tiêm 30 phút và điều tra xác định nguyên nhân phản ứng sau tiêm… Mới đây, Bộ Y tế đã gửi công văn cho lãnh đạo các tỉnh, thành phố trên cả nước về việc tăng cường chỉ đạo triển khai công tác an toàn tiêm chủng để kịp thời phát hiện các lỗi, phê bình, rút giấy phép, kiểm điểm nghiêm khắc các hành vi vi phạm trong tiêm chủng.

Mặc dù hoạt động kiểm tra, giám sát được triển khai chặt chẽ nhưng ông Nguyễn Trần Hiển cũng thừa nhận, công tác quản lý, quy trình tiêm chủng thời gian qua vẫn còn nhiều sai sót. Cụ thể, kết quả thanh tra tại Quảng Trị đã phát hiện việc bảo quản vắc xin ở đây không đúng quy định. Vắc xin không được bảo quản trong tủ lạnh riêng mà bị để lẫn các sinh phẩm khác. Ở đây, cũng không có phòng khám riêng biệt, vắc xin khi lấy ra tiêm không được ghi sổ sách hằng ngày, sau tiêm không lưu giữ vỏ, trẻ không được theo dõi tại chỗ 30 phút sau tiêm… Tất cả sai sót này sẽ ảnh hưởng rất nhiều tới kết quả tiêm chủng, thậm chí là nguyên nhân gây ra những ca tử vong đáng tiếc.

Theo GS.TS Trịnh Quân Huấn, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, có 3 nguyên nhân chính có thể gây tử vong là do vắc xin, do quy trình tiêm chủng, do tỷ lệ chết của trẻ dưới 1 tuổi/1.000 trẻ sống còn gọi là hội chứng đột tử của trẻ sơ sinh. Hiện, nguyên nhân xảy ra sự cố sau tiêm vắc xin làm 4 trẻ tử vong ở Bình Thuận và Quảng Trị do đột tử đã bị loại trừ. Ông Trịnh Quân Huấn cũng nghi ngờ rằng, không có vắc xin nào làm 3 trẻ tử vong một lúc, cùng triệu chứng, cùng một địa điểm tiêm, với 2 lô vắc xin khác nhau… nên việc xác định chính xác nguyên nhân gây tử vong phải được làm công khai, minh bạch.

Tiêm phòng - Cần thiết!

Nhiều người dân hoang mang, lo lắng không dám cho con đi tiêm chủng sau khi xảy ra các sự cố trên nhưng các chuyên gia tại cuộc tọa đàm đều khẳng định, tiêm chủng mở rộng vẫn rất cần thiết và là phương pháp phòng bệnh hữu hiệu, nhất là trong bối cảnh nhiều dịch bệnh nguy hiểm xuất hiện với diễn biến phức tạp như hiện nay. Trong 28 năm qua, chương trình tiêm chủng mở rộng đã chứng tỏ hiệu quả qua việc thanh toán được các bệnh đậu mùa, bại liệt, uốn ván và nhiều bệnh khác đã giảm đáng kể như sởi, viêm gan. Số trẻ được tiêm chủng dự phòng đến nay là 67 triệu; 42.000 trẻ thoát khỏi nguy cơ tử vong do các bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, sởi.

Chuyên gia của WHO, bác sĩ Kohei Toda, cũng đánh giá: Việt Nam là điểm sáng về tiêm chủng. Chương trình tiêm chủng mở rộng góp phần giảm chi phí điều trị, giảm nguy cơ tàn phế của trẻ em, giảm thời gian chăm sóc của bà mẹ, tăng sức khỏe, tăng hiệu suất làm việc của bà mẹ… Riêng với vắc xin viêm gan B, cả chuyên gia trong nước và WHO đều khuyến cáo, nên tiếp tục cho trẻ tiêm sớm trong vòng 24 giờ sau sinh. Lý do là, nhà sản xuất vắc xin này đã thử nghiệm nhiều thời kỳ, các giai đoạn, cho nhiều đối tượng khác nhau và thấy rằng, tiêm trong vòng 24 giờ đầu sau khi sinh đối với các bà mẹ có viêm gan B rất tốt, tỷ lệ trẻ mắc viêm gan sau đó rất thấp. Ở Mỹ, thậm chí còn tiêm vắc xin này cho trẻ trong vòng 12 giờ sau sinh. Việc tiêm vắc xin viêm gan B trong 24 giờ đầu cũng bảo đảm cho lịch tiêm chủng ổn định, hoàn chỉnh.

Giải đáp mối lo ngại của một số người dân là tiêm phòng mở rộng sẽ nhiều nguy cơ hơn là tiêm dịch vụ, GS Nguyễn Đình Bảng, nguyên Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm vắc xin và sinh phẩm y tế, khẳng định để có thể so sánh được vắc xin tiêm dịch vụ và tiêm chủng mở rộng, loại nào nhiều biến chứng hơn thì cần điều tra, nghiên cứu khoa học. Cho đến nay, chưa có nghiên cứu nào kết luận điều này. Tuy nhiên, việc nhân viên y tế phường, xã mang vắc xin đến nhà tiêm cho trẻ để có thêm chi phí dịch vụ, trẻ không phải ra ngoài nắng gió, không phải chờ đợi có thể ảnh hưởng đến chất lượng vắc xin, gây phản ứng không tốt cho trẻ và là việc làm sai trái - PGS.TS Đỗ Sỹ Hiển, nguyên Chủ nhiệm Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia, nhấn mạnh. Tiêm chủng ngoài trạm y tế chỉ áp dụng trong những chiến dịch tiêm chủng lớn, hoặc ở vùng thực sự khó khăn với đội tiêm chủng có đầy đủ nhân lực để triển khai.