Tăng giá điện, khó tránh tác động đến sản xuất và giá cả

Việc điều chỉnh giá điện được lý giải là để bù đắp phần chi phí phát điện tăng lên do tăng giá than, tăng giá khí, quyết toán sản lượng vượt bao tiêu khí và bù đắp một phần chênh lệch tỷ giá còn tồn của các năm trước chưa tính hết vào giá bán điện. Dù đã được nghiên cứu để hạn chế tối đa ảnh hưởng đến người nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, nhưng khó tránh tác động đến các ngành sản xuất.

Bù đắp một phần chi phí tăng thêm

Theo Thông tư số 19/2013/TT-BCT ngày 31-7-2013 của Bộ Công thương quy định về giá bán điện và hướng dẫn thực hiện, từ ngày 1-8-2013, giá điện bán lẻ bình quân được áp dụng sẽ tăng 5% từ 1.437 đ/kWh lên 1.508,85 đ/kWh.

Theo Quyết định số 24/2011/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về điều chỉnh giá bán điện theo cơ chế thị trường, cứ 3 tháng Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) phải có trách nhiệm cập nhật một lần các thông số cơ bản về giá nhiên liệu (giá than, dầu, khí); biến động tỷ giá (chủ yếu là USD) và cơ cấu sản lượng điện phát để làm cơ sở điều chỉnh giá bán điện. Như vậy, tính từ thời điểm điều chỉnh giá bán điện gần nhất là tháng 12-2012 đến 31-7-2013, tỷ giá bình quân gia quyền tăng 0,4%; giá than cho sản xuất điện bình quân gia quyền tăng 35,7%; giá khí tăng 2,2% và giá dầu (DO, FO cho sản xuất điện) tăng 9,6%, trong khi đó, theo cơ cấu sản lượng điện phát so với phương án tính toán, nhiệt điện than tăng 19%; khí tăng gần 6%.

Việc tăng giá than và khí cùng với tăng sản lượng phát từ hai nguồn chiếm tới 55%-65% tổng sản lượng phát toàn hệ thống đã khiến cho chi phí khâu phát điện tăng đáng kể. Chi phí sản lượng phát điện bằng nguồn nhiên liệu than tăng 5.198 tỷ đồng; sản lượng phát điện bằng khí chi phí tăng hơn 1.593 tỷ đồng. Chi phí tăng thêm từ nguồn than và khí đã chiếm từ 80-90% tổng chi phí tăng thêm trong thời gian từ tháng 12-2012 đến 31-7-2013.

Với áp lực này, lại thêm phải phân bổ lỗ từ 2011 và chênh lệch tỷ giá đánh giá lại từ năm 2012 về trước. Năm 2011, khoản lỗ của EVN gần 11.500 tỷ đồng, năm 2012, sản xuất kinh doanh của EVN có lãi nên đã bù được một phần, khoản lỗ còn lại là 7.962 tỷ đồng; chênh lệch tỷ giá từ 26.000 tỷ đồng (năm 2011) còn 15.114 tỷ đồng. Như vậy, tổng khoản lỗ của EVN đã giảm từ 38.000 tỷ đồng xuống còn 23.000 tỷ đồng.

Với một báo cáo tài chính lỗ như EVN hiện nay sẽ rất khó khăn trong việc huy động vốn từ trái phiếu doanh nghiệp hoặc vay từ các tổ chức tín dụng. Do đó cần một lộ trình giá điện để cải thiện dần các chỉ tiêu tài chính của EVN, tạo điều kiện cho EVN huy động được các nguồn vốn khác trong thời gian tới. Theo Quyết định 854/QĐ-TTg ngày 10-7-2012 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Kế hoạch sản xuất kinh doanh và đầu tư phát triển 5 năm (2011-2015) của EVN, lộ trình giá điện được tính toán hợp lý trên các nguyên tắc sau: Thực hiện phân bổ các khoản lỗ do sản xuất kinh doanh điện chưa tính hết vào giá điện từ trước năm 2011 cho các năm 2012 và 2013. Phân bổ các khoản chênh lệch tỷ giá trong các giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2015. Từng bước nâng dần giá bán điện để đến năm 2013 giá bán điện bình quân theo giá thị trường. Đến năm 2015 các chỉ tiêu tài chính đáp ứng yêu cầu của các tổ chức tài chính cho vay vốn. Hệ số nợ phải trả/vốn chủ sở hữu nhỏ hơn 3 lần; tỷ lệ tự đầu tư lớn hơn 30%; hệ số thanh toán nợ lớn hơn 1,5 lần.

Điều này có nghĩa là giá điện phải phản ánh đầy đủ chi phí đầu vào hợp lý và ngành điện phải đạt được lợi nhuận nhất định để có thể vay vốn từ các tổ chức tín dụng hoặc đủ điều kiện để phát hành trái phiếu doanh nghiệp bảo đảm tiếp tục thực hiện nhiệm vụ cung ứng điện và đầu tư nguồn điện, hệ thống lưới điện trong tương lai. Tuy nhiên, chi phí đầu vào trong các khâu sản xuất, kinh doanh điện cần phải được kiểm soát hết sức chặt chẽ để bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả trong hoạt động của ngành điện, giảm áp lực tăng giá điện.

Nếu từ nay đến hết năm, không có biến động về tỷ giá sẽ đáp ứng được các tiêu chí, chỉ tiêu về tài chính của các tổ chức tín dụng cho vay tiền đầu tư. Nếu chính sách điều chỉnh tỷ giá có biến động sẽ có tác động xấu đến bức tranh tài chính của EVN vào 5 tháng cuối năm, chưa kể, biến động giá than, khí, xăng dầu…

Trong khi đó, theo Quy hoạch điện VII, từ nay đến năm 2030, mỗi năm sẽ đưa 5.000MW nguồn mới vào vận hành và xây dựng công trình trạm, đường dây đồng bộ với tổng vốn đầu tư cho tới năm 2020 là khoảng 5 tỷ USD, từ năm 2020 tới 2030 khoảng 60 tỷ USD. Vì vậy, nếu sản xuất kinh doanh của EVN rơi vào tình trạng thua lỗ như năm 2010 và 2011 sẽ khó khăn vay vốn để tiếp tục triển khai các dự án. EVN cho biết, trong giai đoạn 2011-2015, EVN có nhu cầu đầu tư hơn 500.000 tỷ đồng.

Tiết kiệm để giảm chi phí - không thể khác

Theo Bộ Công thương, căn cứ vào dự báo sản lượng điện thương phẩm năm 2013, đánh giá tác động của việc tăng giá điện 5% so với giá bình quân đang áp dụng, chi phí của nhiều lĩnh vực từ sản xuất, kinh doanh, dịch vụ đến sinh hoạt của người dân sẽ tăng. Cụ thể, các ngành sản xuất sẽ tăng chi phí thêm hơn 1.800 tỷ đồng; nhóm hành chính sự nghiệp tăng khoảng 146 tỷ đồng; ngành kinh doanh, dịch vụ tăng khoảng 326 tỷ đồng và tác động trực tiếp khiến CPI tăng 0,123%. Bên cạnh đó cần phải tính đến sự gia tăng chi phí của một số yếu tố đầu vào khác, trong đó đáng kể là xăng dầu đã nhiều lần điều chỉnh tăng giá bán lẻ trong thời gian qua sẽ có tác động trực tiếp tới nhiều lĩnh vực trong đời sống kinh tế - xã hội.

Giá bán điện bình quân cho các ngành sản xuất từng bước tiến tới không thấp hơn giá thành sản xuất kinh doanh điện, nhưng giữ ổn định giá bán điện cho người sử dụng điện tiết kiệm bằng hoặc dưới 50 kWh/tháng, hạn chế tác động giá điện đối với hộ sử dụng đến 100k Wh/tháng, không ảnh hưởng đến người nghèo. Theo đó tiếp tục giữ nguyên như giá bán hiện hành đối với hộ sử dụng từ 0-50 kWh; hộ sử
dụng từ 0-100 kWh/tháng sẽ tăng 6.800 đồng/tháng; hộ sử dụng 101 kWh/tháng-150 kWh/tháng tăng 10.650 đồng/tháng; hộ sử dụng 151 kWh/tháng-200 kWh/tháng tăng 15.500 đồng/tháng; hộ sử dụng 201 kWh/tháng-300 kWh/tháng tăng 26.000 đồng/tháng và hộ sử dụng từ 301 kWh/tháng-400 kWh/tháng sẽ tăng 37.200 đồng/tháng.

Với việc tăng giá bán điện lần này cho thấy có tăng nhưng ở mức kiềm chế do chỉ bù đắp một phần chi phí tăng thêm từ tăng giá than, khí. Bởi, theo dự báo sản lượng điện theo kế hoạch năm 2013 là 117 tỷ kWh, giá bán điện lẻ bình quân tăng thêm từ ngày 1-8-2013 là 5%, như vậy chỉ còn 5 tháng còn lại doanh thu tăng thêm là 3.600 tỷ đồng, trong khi đó chi phí tăng thêm từ sản xuất điện bằng nguồn than và dầu khí hơn 6.000 tỷ đồng.

Trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn, Quốc hội, Chính phủ đã có nhiều giải pháp giải quyết cụ thể nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp duy trì ổn định và phát triển sản xuất kinh doanh dịch vụ, bảo đảm an sinh xã hội. Những giải pháp của các cấp, ngành hỗ trợ và nỗ lực tự thân của doanh nghiệp đầu tư công nghệ tiên tiến, hiện đại để nâng cao chất lượng sản phẩm, tiết kiệm nguyên, nhiên liệu, vật tư nhằm hạ giá thành, nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm cũng cần được triển khai đồng bộ. Trong đó "tiết kiệm là quốc sách" luôn là giải pháp cần được coi trọng trên các lĩnh vực.

Như vậy, tính trên tổng thể, tăng giá điện (mặc dù để bù đắp chi phí ngành điện) là hợp lý, nhưng cùng với việc tăng giá xăng, ga, khí (những nguyên liệu đầu vào quan trọng trong sản xuất, kinh doanh) đã làm cho giá cả đội lên. Giữa điều tiết vi mô và vĩ mô có những vấn đề phức tạp: không tăng giá điện, ngành điện sẽ lỗ lớn, không duy trì hoạt động tốt được; nhưng tăng giá điện thì góp phần đẩy giá cả nói chung lên cao hơn; trong khi đó tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu tới nước ta chưa dừng lại, thu nhập, việc làm của người dân đang khó khăn, trị giá đồng lương lại giảm… Xử lý hài hòa các vấn đề "liên thông" nhau như vậy không hề đơn giản. Riêng đối với việc tăng giá điện, nói không ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh, đến người nghèo là chưa đúng. Vấn đề ở đây là phương án giá, vận dụng giá đối với các đối tượng phải được chọn ở mức ảnh hưởng thấp nhất có thể. Tiếp đó, "thắt lưng buộc bụng" để giảm chi phí, là cách làm không thể khác của tất cả các thành phần kinh tế, thành phần xã hội trong giai đoạn này. Bởi vì, Nhà nước hỗ trợ các doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn cũng chỉ ở mức độ nhất định. Muốn vượt thoát, các doanh nghiệp phải tiết kiệm chi phí và tìm hướng đi mới - ngành điện cũng không ngoại lệ, mà phải trở thành điển hình của tiết kiệm chi phí. Khi trở thành điển hình của tiết kiệm chi phí, ngành điện mới không bị "truy vấn" về lý do tăng giá điện như hiện nay.