Quy hoạch, phát triển mạng lưới chợ toàn quốc: Nhiều tấp nập, lắm đìu hiu

97% số chợ hoạt động hiệu quả

Theo ông Võ Văn Quyền, Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương), đến nay cả nước đã cải tạo, nâng cấp được gần 3.000 chợ các loại, xây mới hơn 2.000 chợ và nâng tổng số chợ đang hoạt động của cả nước lên 8.547. Nhìn chung, hầu hết các chợ đều phát huy tác dụng, với 97% số chợ hoạt động hiệu quả. Giá trị hàng hóa thông qua các chợ ngày một gia tăng theo hướng ổn định, góp phần bảo đảm nguồn cung hàng hóa, bình ổn giá cả trên mỗi khu vực dân sinh và địa phương nói chung bên cạnh việc tạo việc làm, thu nhập thường xuyên cho hàng triệu cá nhân, hộ gia đình.

Giai đoạn 2003-2007, ngân sách TƯ đã dành 319 tỷ đồng để hỗ trợ 45 tỉnh đầu tư xây dựng 154 chợ dân sinh và số chợ này đã cơ bản đi vào hoạt động ổn định, phát huy tác dụng trong đời sống KT-XH địa phương. Đáng chú ý là giai đoạn 2008-2012, một số địa phương đã chủ động thực hiện chủ trương xã hội hóa (XHH) nguồn vốn đầu tư xây dựng chợ gắn với việc chuyển đổi mô hình từ ban quản lý chợ sang doanh nghiệp (DN) đầu tư, quản lý chợ. Thực tế này cho phép giảm bớt gánh nặng đối với nguồn vốn đầu tư từ ngân sách, tạo cơ hội để huy động và sử dụng vốn đầu tư xã hội hóa cho phát triển chợ một cách linh hoạt, phù hợp với điều kiện ở mỗi địa phương. Bộ Công thương xác nhận, vốn huy động từ DN và hộ cá nhân cho đầu tư phát triển chợ giai đoạn này đã tăng lên gần 63% so với mức 51% ở giai đoạn trước. Hiện, cả nước đã có 595 DN và HTX đầu tư, kinh doanh chợ.

Nhiều nhà quản lý đã cho rằng, việc từng bước thực hiện XHH nói trên là một chủ trương đúng đắn, mang lại tác động tích cực, nhất là đối với các đô thị. Trong đó, ghi nhận Hà Nội là địa phương đi tiên phong trong tổ chức, triển khai chủ trương XHH nguồn vốn đầu tư xây dựng chợ kết hợp với chuyển đổi mô hình quản lý chợ. Đến nay trên địa bàn Hà Nội có 17/29 quận, huyện đang chuyển đổi mô hình quản lý, kinh doanh chợ với 126 chợ do DN, hoặc HTX quản lý. Từ năm 2008 đến nay, Hà Nội đã xây mới 30 chợ; cải tạo, nâng cấp 44 chợ, với tổng kinh phí khoảng 2.375 tỷ đồng, trong đó nguồn huy động từ DN và HTX là 1.893 tỷ đồng. Đây là kết quả rất lớn, cho thấy cách làm bài bản và sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền Thủ đô. Dẫu vẫn còn một số chợ trung tâm chưa phát huy tác dụng sau khi xây dựng lại, nhưng hiệu quả của công tác này đã được phản ánh trong đời sống thực tế, tạo ra điều kiện tích cực đối với đời sống dân sinh và bà con tại các phường, nhất là những khu đô thị mới, góp phần giảm tải cho các chợ quy mô lớn, giảm dần chợ cóc dễ gây mất an toàn giao thông…

Nâng cao chất lượng quy hoạch

Quá trình phát triển chợ trên cả nước cũng bộc lộ những hạn chế, tồn tại cần sớm khắc phục. Bộ Công thương cho biết, số lượng chợ tuy tăng nhanh nhưng lại phân bố không đều do công tác quy hoạch chưa tốt. Điều này lý giải vì sao có chợ cũ kỹ, nhỏ bé nhưng lại hút khách; ngược lại có chợ to, mới xây mà lại vắng khách. Bên cạnh đó, có không ít chợ, chủ yếu ở nông thôn điều kiện vật chất thiếu thốn, trang bị lạc hậu; thậm chí ảnh hưởng đến sự an toàn, ẩn chứa hiểm họa cháy nổ bất cứ lúc nào. Các hoạt động quản lý, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, trật tự, vệ sinh chung có nơi chưa được duy trì thường xuyên, khi phát sinh lại chậm được khắc phục. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tồn tại trên, gồm hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về phát triển MLC chưa hoàn thiện, chậm bổ sung so với yêu cầu và thực tiễn đời sống xã hội, công tác khảo sát, điều tra phục vụ quy hoạch hoặc triển khai quy hoạch MLC chưa đạt chất lượng như mong muốn; nhận thức của các cơ quan liên quan thiếu đồng bộ…

Thời gian tới, Bộ Công thương sẽ rà soát, điều chỉnh và nâng cao chất lượng quy hoạch phát triển MLC;
sửa đổi, bổ sung hệ thống quy định pháp luật về quản lý chợ; tăng cường khuyến khích, ưu đãi và hỗ trợ vốn đầu tư phát triển chợ; đẩy nhanh tiến độ chuyển đổi mô hình quản lý; đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư để phát triển chợ một cách hợp lý và phù hợp với yêu cầu thực tế tại các địa phương…