Siết chặt quản lý để hạn chế thất thu thuế

Trao đổi với PV Báo Hànộimới, ông Nguyễn Quang Tiến, Phó trưởng ban Cải cách và hiện đại hóa - TCT cho biết, năm nay ngành thuế sẽ tăng cường thanh tra những DN, ngành hàng có độ rủi ro cao về thuế, nhất là các DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI).

- Tình trạng DN liên tục báo lỗ gia tăng khiến dư luận đặt câu hỏi về việc có hay không các hành vi gian lận về thuế và trách nhiệm của ngành thuế với thực trạng này. Ông có ý kiến gì về vấn đề này?

- Qua đánh giá của các ngành chức năng, vấn đề lớn mà cơ quan thuế đang phải đối mặt là tình trạng kê khai thua lỗ của các DN, nhất là DN FDI ngày càng gia tăng. Số liệu về việc thực hiện nghĩa vụ thuế của các DN FDI trong mấy năm gần đây có thể chứng minh rằng, mức đóng góp của khối DN này chưa tương xứng với mức vốn đầu tư. Tính đến cuối năm 2012, số DN FDI do ngành thuế quản lý là hơn 11.110 đơn vị.

Tỷ trọng đóng góp trong tổng thu NSNN của các DN FDI các năm gần đây có tăng nhưng không đáng kể. Cụ thể, năm 2008 là 10,2% tổng thu NSNN; năm 2009: 11,5%; năm 2010: 11,2%. Trong khi đó, khối DN nhà nước với khoảng 7.400 DN có tỷ lệ đóng góp cho NSNN tương ứng là 16,7%; 19%; 20%. Nguyên nhân là do các DN FDI được áp dụng chính sách ưu đãi về thuế thu nhập DN khi mới đầu tư vào Việt Nam. Hết thời hạn ưu đãi đầu tư, một số DN FDI sử dụng hình thức chuyển giá để trốn tránh nghĩa vụ thuế.

- Theo ông, các DN đã sử dụng hình thức nào để thực hiện hành vi gian lận thuế, đặc biệt là chuyển giá?

- Hành vi chuyển giá được DN FDI thực hiện tại Việt Nam qua việc nâng khống giá trị hàng hóa, dịch vụ đầu vào; giảm giá trị đầu ra của hàng hóa, dịch vụ hoặc tạo ra tính đặc thù của sản phẩm hàng hóa hay đặc thù của giao dịch liên kết để tránh sự điều tra và so sánh của cơ quan chức năng. Điểm chung nhất của các DN có dấu hiệu chuyển giá tại Việt Nam gần đây là khai lỗ liên tục trong nhiều năm nhưng vẫn mở rộng hoạt động SXKD và phát sinh giao dịch với DN liên kết tại nước ngoài với số lượng hoặc giá trị giao dịch rất lớn.

- Thực tế cho thấy, ngành thuế đã phát hiện nhiều vụ “lỗ giả, lãi thật” nhưng việc xử lý dường như chưa được như mong muốn. Vậy, cơ chế xử lý DN gian lận thuế đang vướng mắc ở đâu, thưa ông?

- Quản lý chuyển giá là lĩnh vực khó, đòi hỏi người thực hiện ngoài việc nắm vững nghiệp vụ chuyên môn cần có kỹ năng và quyền lực để thực thi nhiệm vụ. Đến nay, ngành thuế chưa được trao quyền điều tra nên khó thực hiện quản lý hoạt động chuyển giá có hiệu quả. Ngoài ra, quy định về khung lợi nhuận hợp lý theo từng ngành kinh tế chưa được xây dựng nên DN cũng khó có thể xác định chính sách giá một cách hợp lý.

Sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước trong công tác quản lý hoạt động chuyển giá của DN liên kết cũng chưa chặt chẽ và hiệu quả. Đặc biệt, việc trao đổi và cung cấp thông tin giữa cơ quan thuế Việt Nam và cơ quan thuế các quốc gia khác hiện còn hạn chế bởi mục tiêu bảo vệ quyền đánh thuế của mỗi quốc gia. Trong khi đó, các quốc gia trên thế giới đều có xu hướng thu hút đầu tư nước ngoài nên ưu đãi về thuế với DN FDI thường rất cao, còn việc xử lý vi phạm về thuế lại chưa quyết liệt.

- Vậy trong năm 2013, ngành thuế sẽ có giải pháp gì nhằm ngăn chặn tình trạng gian lận thuế nói chung và chống chuyển giá nói riêng?

- Năm nay, ngành thuế sẽ nghiên cứu, tìm giải pháp để quản lý, hạn chế đến mức tối đa việc DN lợi dụng chuyển giá để tránh thuế, trong đó chú trọng đến vấn đề xây dựng cơ sở dữ liệu. Ngành sẽ bố trí kinh phí để mua dữ liệu từ tổ chức bên ngoài, nhất là nguồn dữ liệu liên quan đến công ty mẹ của những DN có dấu hiệu gian lận thuế. Hiện nay, hệ thống thông tin dữ liệu về người nộp thuế đã tích hợp tương đối đầy đủ các thông tin về đăng ký thuế, như tên người nộp thuế, mã số thuế, địa chỉ, ngành nghề sản xuất kinh doanh…

Tuy nhiên, TCT đang nghiên cứu để bổ sung thêm các thông tin, xây dựng ứng dụng phục vụ cho việc phân tích rủi ro, thanh tra giá chuyển nhượng. Bên cạnh đó, ngành sẽ tập trung thanh, kiểm tra giá chuyển nhượng tại những tập đoàn có nhiều DN thành viên, ngành nghề có dấu hiệu rủi ro lớn về thuế. Trong đó, ngành thuế sẽ siết chặt việc thanh, kiểm tra các hệ thống phân phối nhập khẩu độc quyền hàng hóa, độc quyền bán hàng tại thị trường Việt Nam mà nguồn cung cấp nguyên liệu hoàn toàn từ công ty liên kết ở nước ngoài…

Vấn đề hoàn thiện hành lang pháp lý về quản lý thuế đối với hoạt động chuyển giá cũng sẽ được chú trọng. Luật sửa đổi bổ sung Luật Quản lý thuế được Quốc hội thông qua ngày 20-11-2012 đã bổ sung cơ chế thỏa thuận trước phương pháp xác định giá giữa cơ quan thuế với DN, bảo đảm kiểm soát được hoạt động chuyển giá.

Thời gian tới, TCT chủ trì, nghiên cứu và dự thảo hướng dẫn thực hiện cơ chế này để sớm đưa vào thực hiện tại Việt Nam. Tổng cục sẽ chú trọng đến việc tăng cường trao đổi thông tin với các tổ chức nước ngoài phục vụ cho công tác phân tích rủi ro và thanh tra giá chuyển nhượng. Hiện ngành thuế đã hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế, tổ chức các chương trình đào tạo nâng cao năng lực cho Tổ quản lý thuế đối với hoạt động chuyển giá... Với những nỗ lực nói trên, việc quản lý, chống thất thu NSNN sẽ đạt hiệu quả hơn.

- Xin cảm ơn ông.