EVN, phía trước còn nhiều thách thức

Năm 2012, EVN để lại dấu ấn khi xây dựng thành công nhiều nhà máy thủy điện, nhiệt điện, nhiều đường dây và trạm, trong đó lớn nhất là thủy điện Sơn La, công suất 2.400MW. Để đạt được kết quả này, EVN đã phải vay hàng trăm nghìn tỷ đồng chịu trượt giá ngoại tệ rất lớn. Chẳng hạn, xây dựng Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại 2, thời điểm vay vốn có tỷ giá 13.500 VND/USD, nay đã lên tới gần 21.000 VND/USD. Lượng vốn vay của Phả Lại 2 là hơn 500 triệu USD. Đó chỉ là ví dụ điển hình trong nhiều dự án nguồn và lưới điện phải chịu cảnh trượt giá USD như vậy. Nguồn vốn vay trong nước và nước ngoài của EVN nhiều năm qua đã lên tới hàng chục tỷ USD. Riêng tính lãi vay để trả hàng năm cho khoản vay trên cũng mất 3.000-4.000 tỷ VND.

Trong phương án kinh doanh, cũng như trong đầu tư, EVN luôn cân nhắc để đầu tư kinh doanh đạt hiệu quả nhất. Năm 1992 trở về trước, toàn bộ hệ thống nguồn điện của đất nước chỉ có khoảng 8.000 MW nhưng nhờ sự đầu tư tập trung để xây dựng nguồn và lưới điện, đến nay Việt Nam đã có gần 27.000 MW công suất đặt. Như vậy, trong 20 năm qua tốc độ tăng trưởng của hệ thống điện Việt Nam đã tăng tới 3,4 lần. Ngoài việc đầu tư xây dựng và khai thác hết các nguồn thủy điện có công suất 50MW trở lên làm cho tỷ trọng của thủy điện chiếm khoảng 50% tổng công suất điện quốc gia, đây là một nguồn lợi lớn cho đất nước. Riêng Thủy điện Sơn La, rút ngắn tiến độ 3 năm đã làm lợi cho Nhà nước gần 50 nghìn tỷ đồng, hàng năm đã đóng góp hơn 10 tỷ kWh điện cho quốc gia.

Trước đây, EVN đã xây dựng đường dây 500kV siêu cao áp Bắc-Nam dài 1.567km trong hai năm (1992-1994) là một kỳ tích, tiếp đến là đường dây 500 kV mạch 2 Bắc-Nam. Hai đường dây trên đã thống nhất được hệ thống điện cả nước. Ngoài ra, còn xây dựng nhiều đường dây 500 kV để kết nối lưới điện khu vực. EVN đã xây dựng hàng trăm nghìn kilomet đường dây 220kV kết nối mạch vòng trong cả nước, hàng trăm trạm biến áp 220kV, cũng như xây dựng được hàng trăm nghìn kilomet đường dây 110 kV, hàng triệu kilomet đường dây 22kV đưa điện đến mọi miền đất nước và hộ tiêu dùng... Đặc biệt, EVN đã vay nhiều nguồn vốn khác nhau để đầu tư xây dựng mới, cải tạo hệ thống lưới điện nông thôn tới vùng sâu, vùng xa, hải đảo của cả nước. Đến nay, 100% số huyện, 98% số xã, 96% số hộ dân đã sử dụng lưới điện quốc gia…

Thực hiện các tổng sơ đồ phát triển điện lực từ trước đến nay, EVN đều hoàn thành nhiệm vụ. Nhưng, một điều mà chúng ta vẫn băn khoăn, đó là việc các doanh nghiệp, các hộ sử dụng điện đã, đang sử dụng điện lãng phí. Để sử dụng điện năng có hiệu quả, chúng ta, nhất là khối doanh nghiệp cần nghiêm túc thực hiện Luật Tiết kiệm năng lượng, trong đó tiết kiệm điện năng phải coi là hàng đầu. Hiện nay, do nguồn điện phân bổ chưa cân đối, tỷ trọng thủy điện chiếm cao hơn nhiệt điện, do vậy những năm hạn hán kéo dài, công suất thủy điện giảm, phải tăng công suất nhiệt điện, nhất là nhiệt điện chạy dầu và chạy khí.

Chẳng hạn, năm 2010-2011 do phát điện chạy dầu và chạy khí nhiều nên EVN đã lỗ tới hàng chục nghìn tỷ đồng. Nếu các năm tới thời tiết không thuận lợi, hạn hán kéo dài, EVN chưa lường trước việc lỗ lãi ra sao. Mặt khác, trong Quy hoạch điện VII, nhiệm vụ EVN hết sức nặng nề, tuy những năm gần đây có sự tham gia tích cực của các Tập đoàn: PVN, TKV, Tổng Công ty Sông Đà và một số nhà đầu tư khác... tạo thêm nguồn điện cho hệ thống điện; nhưng EVN luôn giữ vai trò nòng cốt trong xây dựng, vận hành, quản lý hệ thống điện quốc gia. Ngoài việc đầu tư hàng chục nhà máy thủy điện trong hiện tại, cũng như hàng chục nhà máy điện chạy than có công suất hàng chục nghìn MW, đóng góp vào mục tiêu là tới năm 2020 hệ thống điện Việt Nam phải đạt được 75.000MW công suất, tương đương 330 tỷ kWh điện.

Theo Tổng sơ đồ điện VII, EVN cần phải có hàng chục tỷ USD để đầu tư xây dựng nguồn và lưới điện nhưng hiện tại việc vay vốn đang gặp rất nhiều khó khăn, bởi hoạt động của EVN đã lỗ lớn trong nhiều năm qua, tỷ suất lợi nhuận hàng năm thấp, nợ vay trong nước và quốc tế còn rất lớn. Đây là thách thức lớn nhất EVN cần phải vượt qua.