Hồng xiêm Xuân Đỉnh có còn...?
Giới trẻ - Ngày đăng : 08:01, 08/05/2004
Hồng xiêm Xuân Đỉnh trên thị trường. Ảnh :Phương Thảo
Từ nội thành, đi theo đường Thụy Khuê tới chợ Bưởi, sau đó rẽ trái đi đường Lạc Long Quân khoảng 3 km thì rẽtrái tiếp là tới Xuân La rồi tới xã Xuân Đỉnh. Đặt chân tới đây, ấn tượng đầu tiên là những cây hồng xiêm lâu năm phủ một màu xanh mượt mà trong những khu vườn riêng của các gia đình.
Cụ Đỗ Đình Thi (khu Trung - Xuân Đỉnh) năm nay đã ngoài 70 tuổi và là một trong những người gắn bó lâu năm với cây hồng xiêm cho biết, cụ chính là cháu 4 đời của cụ tổ cây hồng xiêm Đỗ Đình Nhượng. Cụ nói: "Hồng xiêm có nguồn gốc từ Campuchia do cụ tổ tôi mang về cách đây hơn 100 năm, ban đầu người ta gọi là quả sa-bô-chê, sau này đổi thành hồng xiêm cho dễ gọi". Cây hồng xiêm do cụ tổ mang về đã chết vì quá già, bây giờ chỉ còn lại thế hệ sau. Vườn nhà cụ có cả thảy 9 gốc hồng, cây cao tuổi nhất năm nay đã hơn 50 tuổi có đường kính là 65 cm, chiều cao hơn 10m. Cả xã Xuân Đỉnh có duy nhất một cây hồng năm nay đãhơn 90 tuổi, đó là cây hồng nhà ông Soạn (Khu Trung -Xuân Đỉnh).
Không ai thống kê hết được cả xã Xuân Đỉnh có bao nhiêu cây hồng, nhưng hầu hết nhà nào cũng có khoảng từ 4 - 10 cây. Vì hồng xiêm rất thích hợp với đặc điểm thổ nhưỡng nơi đây mà không có một nơi nào sánh kịp cho nên chúng nhanh chóng được nhân rộng trên địa bàn và các khu vực lân cận để rồi nổi tiếng cho đến ngày hôm nay.
Một năm hồng có hai vụ: vụ mùa và vụ chiêm. Vụ mùa bắt đầu vào khoảng tháng 10 âm lịch kéo dài cho đến tháng 4 âm lịch sang năm. Còn vụ chiêm bắt đầu từ tháng 5 âmlịch cho đến tháng 9. Vào vụ mùa, hồng sai trĩu cành, quả ro, khi chín ăn thấy thơm mát và ngọt lịm. Vụ chiêm hồng ra ít hơn, quả nhỏ hơn song lại có vị ngọt đậm đà và hương thơm tinh tế hơn so với hồng mùa. Điều này thì chỉ có người Xuân Đỉnh chính gốc mới có thể phân biệt được.
Chẳng thế mà người dân ở các tỉnh khác như: Hải Dương, Hưng Yên, Bắc Ninh, Phú Thọ, Hòa Bình… thậm chí cả người miền Nam biết tiếng tăm, cũng lặn lội về tận Xuân Đỉnh để tìm mua được giống hồng Xuân Đỉnh chính gốc mang về trồng. Muốn nhân giống hồng xiêm chỉ có cách duy nhất là áp dụng kỹ thuật chiết cành. Muốn cây phát triển khỏe mạnh, cho nhiều trái thì khi chiết ta phải chọn cây có độ tuổi nhỏ hơn 20 năm, tốt nhất là lúc cây 10 - 15 tuổi vì khi đó cây đã phát triển toàn diện tràn đầy nhựa sống. Lựa cành khỏe, nhiều tán, hứng nhiều ánh sáng đem cắt bỏ lớp vỏ ngoài cùng vòng quanh cành, độ dài vết cắt khoảng 2 -5 cm, độ sâu 1 - 2mm. Sau đó đắp khoảng 1 kg bùn ao vòng quanh chỗ cắt đó rồi lấy túi nilon quấn vòng quanh để giữ bùn. Để một thời gian, rễ bắt đầu mọc và đâm ra ngoài lớp bùn thì cưa cành hồng ấy đem trồng vào chậu hoặc vườn.
Để có một mẻ hồng chín đều, ngọt, thơm và trông đẹp mắt thì người trồng phải mất khá nhiều công: Khi trẩy hồng đem dấm chín phải chọn quả già, tròn đều, khỏe mạnh, vỏ nhẵn bóng có màu hơi đỏ hồng rồi đem ngâm vào nước mát khoảng 10 phút cho phấn hồng bong ra. Khi rửa hồng phải chọn miếng vải pha nilon hoặc vải mút mềm, lau đều tay tránh cho vỏ hồng khỏi bị xước. Hồng rửa sạch đem phơi chỗ có nắng, thoáng cho ráo hắn nước rồi mang vào dấm. Sau khi xếp hồng lần lượt vào chum (vại, thùng...) nhớ đừng quên đốt một bó nhang nhỏ bẻ gãy cho vào bát, đặt vào chum rồi đậy kín lại (tuyệt đối không được mở ra, mở vào). Để dấm như vậy 3 hôm mới được mở, và bạn sẽ có một mẻ hồng chín đều, có mùi thơm rất riêng của hồng Xuân Đỉnh. Giá hồng chín tùy theo thời điểm mà lên hay xuống, giá cao nhất của 1 kg hồngchín Xuân Đỉnh khoảng 15.000 -16.000 đồng. Mỗi một năm, một cây cho năng suất trung bình khoảng 30 kg - 40 kg hồng. Vậy mỗi gia đình có từ 5 - 10 cây thì hàng năm cho thu nhập từ 2 triệu - 6 triệu đồng. Số tiền tuy không lớn so với đời sống vật chất tinh thần ngày càng cao của người dân nơi đây, nhưng nó vừa giải quyết lao động có thu nhập cho người dân, lại vừa mang lại cảnh đẹp, bóng mát cho nông thôn ngoại thành
Ngày nay, khi cuộc sống đô thị hóa đã lan nhanh đến các vùng ngoại ô thì những cây hồng xiêm đang đứng trước một sự đe dọa lớn - chúng bị chặt bỏ không thương tiếc, thay vào đó là các tòa nhà cao ốc. Người ta bán đất , xây nhà, diện tích đất nông nghiệp giảm nhanh chóng nhường chỗ cho các dự án xây dựng khu trung tâm vui chơi giải trí, thương mại… Khu đô thị mới Nam ThăngLong (phía Tây Bắc Hà Nội) mọc lên, cũng có nghĩa rằng người dân phải nhường lại đất canh tác cho dự án rộng hơn 300 ha này. Các quy hoạch có thể sẽ xén bớt những vườn hồng, nhưng nhiều vị chủ vườn ham tiền cũng tự mình xóa bỏ việc trồng hồng, bán đi mảnh đất cha ông tổ nghiệp để lại với giá cao. Sau bao nhiêu năm cây gắn bó với con người, chắt chiu những gì tinh túy nhất từ cây, từ mảnh đất này để đơm hoa thơm, kết trái ngọt hiến dâng cho đời…thì nay người ta lại quay lưng lại với chúng.
Với đà này chẳng mấy chốc Xuân Đỉnh sẽ không còn hồng xiêm nữa, và liệu sau này con cháu chúng ta còn ai biết đến cái tên "hồng xiêm Xuân Đỉnh" hay không? Liệu khi ấy hồng Xuân Đỉnh có còn được trồng trên chính mảnh đất Xuân Đỉnh ruột thịt hay không?...Nếu chúng ta có bưởi Diễn, cam Canh, vải thiều Thanh Hà, nhãn lồng Hưng Yên… thì hồng xiêm Xuân Đỉnh cũng là một trong những "thương hiệu" quý mà thiên nhiên ban tặng cho ngoại thành Hà Nội. Nhà nước và các cấp chính quyền địa phương nên quan tâm đến việc giữ gìn những vườn hồng xiêm Xuân Đỉnh trước khi nó trở nên quá muộn. Vẫn biết quy luật vận động và phát triển là bản chất của vạn vật, nhưng phát triển cái mới mà đi đôi với việc bảo vệ, gìn giữ nét văn hóa truyền thống, phong tục của địa phương, của dân tộc thì thật là đáng quý, đáng trân trọng biết bao!
Phương Liên