ASEAN: Hiện thực hóa mục tiêu hình thành cộng đồng

Một loạt tuyên bố, văn kiện, thỏa thuận hợp tác vừa được ký kết và thông qua tại các HNCC lần này đã tiếp thêm sinh lực mới để ASEAN hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Cộng đồng vào năm 2015.

Các nhà lãnh đạo 10 nước ASEAN cùng 8 đối tác đối thoại dự Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS) lần thứ 7.

Với chủ đề xuyên suốt cả năm Chủ tịch ASEAN 2012 là "ASEAN: Một cộng đồng, một vận mệnh", nước chủ nhà Campuchia đã đặt trọn quyết tâm vào sự kiện chính trị quan trọng nhất trong năm với các nước ASEAN để cùng các thành viên Hiệp hội hơn 600 triệu dân đẩy nhanh tiến trình hình thành Cộng đồng. Trên tinh thần đó, sự kiện các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua Tuyên bố Nhân quyền ASEAN (AHRD) và Kế hoạch hành động triển khai Tuyên bố Bali về "Cộng đồng ASEAN trong Cộng đồng các quốc gia toàn cầu" là thành công nổi bật của HNCC ASEAN 21. Không chỉ là văn kiện chính trị đầu tiên của ASEAN nhằm tạo khuôn khổ chung cho tăng cường hợp tác ASEAN về thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền ở khu vực, AHRD còn thể hiện nỗ lực lớn của người dân cũng như chính phủ các nước thành viên nhằm xây dựng một Cộng đồng hướng tới người dân.

Không nằm trong chương trình nghị sự chính thức nhưng Biển Đông đã trở thành chủ đề nóng được quan tâm trong hầu hết các HNCC tại Phnom Penh. Mối quan tâm này cho thấy quốc tế hóa vấn đề Biển Đông và đàm phán song phương để giải quyết tranh chấp trên Biển Đông là hai lựa chọn còn bỏ ngỏ với các nước thành viên có liên quan. Nhưng Tuyên bố chung mới nhất tại HNCC ASEAN - Trung Quốc lần thứ 15 (19-11- 2012) nhân kỷ niệm 10 năm ký Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) một lần nữa khẳng định, DOC (ký năm 2002 tại Campuchia) đến nay vẫn là văn kiện quan trọng, thể hiện cam kết của các quốc gia ASEAN và Trung Quốc về thúc đẩy hòa bình, ổn định và tin cậy lẫn nhau ở Biển Đông.

Nêu bật tầm quan trọng về thực hiện đầy đủ DOC nhằm bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải ở Biển Đông, Tuyên bố chung ASEAN-Trung Quốc lần thứ 15 nhấn mạnh, giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Luật Biển của Liên hợp quốc năm 1982, Tuyên bố Nguyên tắc 6 điểm của ASEAN về Biển Đông cũng như sớm xây dựng bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) là rất cần thiết trong bối cảnh hiện nay.

Diễn ra vào thời điểm Việt Nam vừa ghi dấu 17 năm (28-7-1995) trở thành thành viên trong mái nhà chung ASEAN, đoàn đại biểu Việt Nam do Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng dẫn đầu tiếp tục cùng các nước ASEAN đóng góp tích cực vào thành công chung của các HNCC lần này. Nhấn mạnh những ưu tiên của khu vực nhằm đẩy mạnh nỗ lực xây dựng Cộng đồng cũng như bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh… Phát biểu tại các HNCC, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã đề xuất nhiều biện pháp thiết thực để triển khai hiệu quả và đúng hạn các chương trình, dự án hợp tác trong ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác trên nhiều lĩnh vực như kinh tế, thương mại, đầu tư, phát triển nguồn nhân lực, công nghệ thông tin, khoa học kỹ thuật… Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đặc biệt nhấn mạnh ASEAN cần phát huy hơn nữa vai trò chủ đạo ở khu vực, nhất là trong các vấn đề hòa bình và an ninh; thúc đẩy đối thoại và hợp tác xây dựng lòng tin giữa các nước…

Sự tham gia chủ động và đóng góp tích cực của Việt Nam trong chặng đường 17 năm qua, đặc biệt tại các HNCC ASEAN 21 được các nước thành viên ASEAN ủng hộ và đánh giá cao. Sự kiện các thành viên ASEAN nhất trí với đề cử của Việt Nam khi chọn Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Lương Minh làm Tổng Thư ký ASEAN nhiệm kỳ 2013-2017 là minh chứng thể hiện sự tin tưởng đó. Trở thành người Việt Nam đầu tiên được chọn vào vị trí quan trọng này, đây không chỉ là vinh dự, trọng trách to lớn với cá nhân Thứ trưởng Lê Lương Minh mà với cả Việt Nam, nhất là trong giai đoạn ASEAN đang đẩy mạnh xây dựng Cộng đồng và liên kết khu vực.

ASEAN vừa được tiếp thêm sinh lực mới để hiện thực hóa mục tiêu hình thành Cộng đồng vào năm 2015. Tuy nhiên, để có thể cán đích đúng thời hạn, ASEAN đang phải đối mặt với không ít thách thức, nhất là đẩy mạnh liên kết và kết nối khu vực, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các nước, thúc đẩy phát triển bền vững và đồng đều… Đây cũng là những khó khăn mà nước Chủ tịch ASEAN 2013 Brunei phải tiếp tục vượt qua để ASEAN trở thành Cộng đồng vào năm 2015.