GS - TS Đặng Đức Trạch

GS - TS Đặng Đức Trạch, nguyên Đại biểu Quốc hội khoá XI, Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam, Thầy thuốc nhân dân, thành viên Ban cố vấn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) do một cơn nhồi máu cơ tim đã từ trần hồi 16h30 ngày 10/4 tại nhà riêng. Đây là một tổn thất rất lớn đối với ngành vi sinh dịch tễ cũng như sự nghiệp chăm sóc sức khoẻ nhân dân.

GS - TS Đặng Đức Trạch sinh ngày 3 - 4 - 1930 tại xã Hành Thiện, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Năm 16 tuổi, ông đã thoát ly gia đình và tham gia tự vệ chiến đấu bảo vệthành Hà Nội. Sau khi tham gia kháng chiến chống Pháp, ông đã theo học khoá đầu Đại học Y tại chiến khu Việt Bắc. Năm 1953, ông được biệt phái về Bộ Y tế chuẩn bị cho kế hoạch phòng chống chiến tranh vi trùng và hoá học. Ông cũng là một trong những người đầu tiên tham gia xây dựng bộ môn Vi sinh - Dịch tễ của trường Đại học Y Hà Nội và giảng dạy tại đây.

Các Giải thưởng và Huân chương :1959: Huân chương kháng chiến hạng Ba; 1959: Huân chương chiến thắng hạng Ba; 1961: Huân chương Lao động hạng Ba; 1985: Huân chương kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Nhất; 1998: Giải thưởng VIFOTEC hạng ba; 1995: Danh hiệu “Thầy thuốc nhân dân”; 2000: Huân chương Độc lập hạng Nhì; 2000: Giải thưởng khoa học công nghệ Nhà nước; Và nhiều Huy chương Vì thế hệ trẻ, Vì sự nghiệp khoa học...

Nhắc đến GS - TS Đặng Đức Trạch, giới chuyên môn không thể không nhắc đến vaccine tả. Dịch tả vẫn còn hoành hành trên khoảng 50 nước mỗi năm, trong đó có nước ta. Từ lâu, việc nghiên cứu để có được một vaccine hiệu nghiệm phòng bệnh là mối quan tâm hang đầu của y học thế giới. Còn tại nước ta, công việc nghiên cứu vaccine này được bắt đầu từ những năm cuối của thập niên 80. Yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải có được một vaccine có hiệu lực cao, có thể sản xuất được ở qui mô lớn trong điều kiện trang thiết bị sẵn có của ta, giá thành lại có thể chấp nhận được. Mặt khác, vaccine này phải có tính bền vững cao để có thể bảo quản và vận chuyển dễ dàng, có cách đưa vào cơ thể đơn giản không gây miễn dịch.

Và công trình khoa học của GS - TS Đặng Đức Trạch đã mang ý nghĩa khoa học và thực tiễn lớn vì đây là lần đầu tiên một vaccine phòng chống bệnh tả thích hợp được đưa vào nghiên cứu thành công và được áp dụng rộng rãi trong Chương trình tiêm chủng mở rộng Quốc gia. Công trình này cũng được ghi nhận ở nhiều nước trên thế giới và được đánh giá là vaccine thích hợp cho các nước nghèo. Bởi ngoài vaccine của Việt Nam ra, hiện trên thế giới có hai loại vaccine của Thuỵ Điển và Mỹ đều có giá thành cao (15 USD và 20 USD) nên không được áp dụng rộng rãi trong y tế công cộng. Cả hai loại vaccine này đều bảo quản ở nhiệt độ thấp và khi dung phảikèm theo dung dịch đệm để trung hoà pH của dịch vị, không tiện sử dụng. Vaccine của nước ta không cần tới những điều kiện đó nên dùng đơn giản và dễ dàng. Về hiệu lực, qua các thực nghiệm, vaccine của ta có tỷ lệ bảo vệ 66%, vaccine của Thuỵ Điển là 58% và vaccine của Mỹ là 14%.

Với trang thiết bị hiện có, Viện vệ sinh Dịch tễ học Trung ương và Viện Vaccine và Chế phẩm sinh học đủ sức sản xuất mỗi năm từ 4 - 5triệu liều vaccine tả theo đơn đặt hang của Chương trình Quốc gia tiêm chủng mở rộng. Với giá thành thấp, 6.500đồng/2 liều (đủ để gây miễn dịch cho người), vaccine này hoàn toàn thích hợp với hoàn cảnh kinh tế xã hội của nước ta. Hiện vaccine này đã được xuất sang Lào, các nước Zimbabwe, Madagasca cũng đặt mua. Tổ chức Y tế thế giới cũng muốn đặt mua cho kho dự trữ chống dịch.

Thành công của công trình này đã đưa GS - TS Đặng Đức Trạch đứng ở vị trí hàng đầu, trở thành cây đại thụ trong lĩnh vực vi sinh, dịch tễ. “Sự ra đi đột ngột của ông là một mất mát lớn cho ngành và cho nhiều thế hệ thầy thuốc sau này” - GS -TS Hoàng Thuỷ Long, Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương nhận xét.

T.Hoa