Trật tự tài chính mới đang hình thành

Đây là lần đầu tiên Trung Quốc cho phép một loại ngoại tệ ngoài đồng USD được giao dịch trực tiếp với đồng NDT nhằm thúc đẩy tăng trưởng thương mại và đầu tư song phương.

Như vậy chỉ trong 6 tháng kể từ khi Thủ tướng hai nước nhất trí tăng cường hợp tác tài chính song phương tại cuộc họp ở Bắc Kinh (Trung Quốc) tháng 12 năm ngoái, Bắc Kinh và Tokyo đã đạt được bước tiến lớn khi quyết định từng bước từ chối sử dụng USD như đồng tiền trung chuyển. Trước mắt giao dịch trên hai thị thường này sẽ có một chút khác biệt. Phía Trung Quốc sẽ xác định tỷ giá theo ngày với biên độ dao động là 3% (so với biên độ dao động tỷ giá giữa đồng NDT và USD được ấn định là 1%). Trong khi đó trên thị trường Tokyo, tỷ giá giữa đồng NDT - yên được thả nổi.

Trong bối cảnh khoảng 60% thương mại hai chiều vẫn được tính bằng đồng USD, việc đưa hệ thống trao đổi trực tiếp đồng nội tệ của hai nước vào hoạt động được giới chuyên gia kinh tế đánh giá cao. Quyết định này không chỉ giúp doanh nghiệp Nhật Bản và Trung Quốc giảm thiểu rủi ro do biến động tỷ giá của đồng USD, mà còn góp phần giảm chi phí giao dịch trung gian qua đồng USD. Với Trung Quốc, việc thực hiện thanh toán trực tiếp còn có lợi cho nỗ lực quốc tế hóa đồng NDT. Thỏa thuận này càng quan trọng hơn với Trung Quốc, bởi nền kinh tế hơn 1,3 tỷ dân đang nỗ lực giảm tỷ lệ đồng USD trong dự trữ ngoại hối hiện ở mức hơn 3.000 tỷ USD. Nếu tiếp tục tăng khối lượng USD sẽ dẫn đến sự phá giá của dự trữ vàng và ngoại tệ Trung Quốc, bởi USD luôn biến động mạnh. Đây cũng là lý do vì sao Trung Quốc muốn loại USD khỏi các giao dịch thương mại với Nhật Bản. Còn các doanh nghiệp Nhật Bản sẽ có lợi trong trao đổi đồng NDT tại các trung tâm tài chính khác như London và Singapore - những thị trường đang kêu gọi thành lập hệ thống giao dịch trực tiếp với đồng NDT. Cùng với đó, hệ thống giao dịch trực tiếp này cũng khuyến khích các nhà đầu tư tư nhân ở Nhật Bản mua tài sản ở Trung Quốc nhiều hơn.

Mặc dù việc thực hiện thanh toán trực tiếp giữa đồng yên và NDT được đánh giá sẽ mang lại nhiều lợi ích cho đồng nội tệ của cả hai nước, nhưng một số ý kiến cho rằng tác động của việc giao dịch này rất hạn chế. Công ty tư vấn Jefferies tại Nhật Bản nhận định, công cụ này thực ra không mang lại thay đổi đáng kể so với Hiệp định thương mại tự do giữa hai nước. Theo công ty này, nếu như nó có khả năng thực sự tạo ra quan hệ đối tác chặt chẽ hơn, thì cũng chỉ là cung cấp thêm khả năng thanh toán chứ việc giao dịch trực tiếp này không thể thay đổi cấu trúc hiện tại của thị trường.

Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đang ảnh hưởng nghiêm trọng tới vị thế quốc tế của đồng USD, nhưng trên thực tế đồng bạc xanh vẫn là hạt nhân quan trọng trong hệ thống tiền tệ quốc tế và sẽ còn duy trì địa vị một thời gian dài. Tuy nhiên không thể phủ nhận việc đồng USD sẽ tiếp tục chịu áp lực giảm giá khi nền kinh tế Mỹ suy thoái và thu được lợi ích từ việc thực hiện chính sách "đồng USD yếu". Một trong những thách thức lớn với đồng USD là vào tháng 4 vừa qua, Nhóm các nền kinh tế mới nổi BRICS - đang nắm giữ gần 1/3 tổng kim ngạch thương mại thế giới đã thỏa thuận thực hiện thanh toán thương mại và đầu tư lẫn nhau bằng các đồng tiền quốc gia. Một số chuyên gia kinh tế nhìn nhận rằng, quyết định thanh toán trực tiếp giữa đồng yên và NDT vừa được Trung Quốc và Nhật Bản áp dụng là dấu hiệu cho thấy, một trật tự tài chính thế giới mới đang được hình thành và vai trò chủ đạo của USD và euro sẽ phần nào bị ảnh hưởng.